روسیه و بریکس، در حال ساخت لجستیک آینده

پژوهشکده «تجارت و همبستگی بین‌المللی» به سفارش بنیاد «روس‌کانگرس»، پژوهشی را در مورد اهمیت و چشم‌اندازهای کریدور حمل‌و‌نقل بین‌المللی شمال-جنوب برای تجارت خارجی روسیه انجام داده است. پایگاه «1520اینترنشنال» گزارش می‌دهد. این گزارش از تاریخچه ایجاد کریدور و اولین نتایج بهره‌برداری از آن آغاز می‌شود.

کریدور «شمال-جنوب» مسیر حمل‌و‌نقل جایگزینی است که از زیرساخت‌های کانال سوئز استفاده نمی‌کند. صرف نظر از «گلوگاه‌های» موجود، کریدور «شمال-جنوب» از مزیت‌های غیرقابل انکاری برخوردار است.

به گزارش سرویس گمرک فدرال روسیه، در سال 2023 میلادی، تجارت با کشورهای آسیایی و آفریقایی به‌ترتیب به میزان 16/2 و 6/4 میلیارد دلار افزایش داشته است که بخشی از زیان‌های ناشی از قطع روابط تجاری با اروپا را جبران می‌کند. مشکل یافتن مسیرهای جدید جهت صادرات و واردات، در حال تبدیل‌شدن به قوای محرکی برای بازسازی مسیرهای حمل‌ونقل و لجستیک در اوراسیا و توسعه کریدور حمل و نقل بین المللی (ITC) «شمال-جنوب» است.

کریدور «شمال-جنوب» پروژه‌ای عظیم و بین‌المللی برای ایجاد یک کریدور حمل‌و‌نقل چندوجهی است که شامل مسیرهای ریلی، جاده‌ای، دریایی و رودخانه‌ای مجموعا به طول 7200 کیلومتر می‌شود: از بزرگترین بندر شمال روسیه (سنت‌پترزبورگ) تا بزرگترین بندر هند (بمبئی). در حال حاضر، این کریدور شمال اروپا را از طریق روسیه، قفقاز و آسیای مرکزی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و اقیانوس هند متصل می‌کند و مجموعه‌ای از مسیرهای تاریخی مختلف را نیز که بخش‌هایی از این منطقه را به هم پیوند می‌زنند، دربرمی‌گیرد.

هدف تمامی این مسیرها، بنادر جنوب ایران (بندرعباس، چابهار) و سپس ارسال کالا به هند، کشورهای حاشیه خلیج فارس یا آفریقای شرقی می‌باشد.

در حال حاضر، هر سه شاخه کریدور «شمال-جنوب» با درجات مختلف نظم و استمرار در حال فعالیت هستند. در شرایط کنونی ارسال کانتینر از مسکو به بندر عباس حداقل 14 روز زمان می‌برد.

اهمیت روزافزون این کریدور در پویایی حمل‌و‌نقل محموله‌ها منعکس می‌شود. طبق ارزیابی‌های مختلف، از سال 2022 تا 2023، حجم کل حمل‌و‌‌نقل در مسیر کریدور «شمال-جنوب» 18 درصد (از 19 به 22/6 میلیون تن) افزایش یافته است. لازم به ذکر است بیشترین بخش حمل‌ونقل از طریق راه‌آهن انجام می‌شود. در سال 2022، 10/2 میلیون تن بار حمل شده و در سال 2023 این رقم به 11/6 میلیون تن رسیده است (14 درصد افزایش). حمل‌و‌نقل دریایی نیز افزایش قابل توجهی را از خود نشان داده است. در سال 2023 میلادی، حجم این نوع از حمل‌و‌نقل در مقایسه با شاخص حمل‌و‌نقل جاده‌ای و ضمن دستیابی به رقم 5/5 میلیون تن، افزایش 55 درصدی را تجربه نموده است.

در سال های 2022 و 2023 میلادی، حجم حمل‌ونقل محموله‌های صادراتی و وارداتی روسیه از طریق کریدور «شمال-جنوب» به ترتیب 14/6 و 17/6 میلیون تن بوده است. حمل‌و‌نقل ترانزیتی از طریق بخش روسیه این کریدور نیز به میزان 3/1 میلیون تن بوده است.

امروزه کریدور حمل‌و‌نقل بین‌المللی «شمال-جنوب» در کانون توجه فرستندگان کالا از روسیه، هند، ایران و سایر کشورها قرار دارد.

با توجه به تجدید ساختار جهانی تجارت در فضای اوراسیا، حجم رو به رشد جریان کالا بین روسیه و هند در اولویت برنامه‌ها قرار گرفته است. در سال 2023، حجم تبادل کالا میان روسیه و هند در مقایسه با 37 میلیارد دلارِ سال پیش از آن به 65 میلیارد دلار افزایش یافت و روسیه در میان شرکای تجاری اصلی هند با پشت سر گذاشتن عربستان سعودی، جایگاه چهارم را از آن خود کرد.

در عین حال، مشکل توازن جریان کالا از شمال به جنوب و بالعکس نیازمند توجه بیشتری است.

بخش عمده محموله‌های صادراتی و وارداتی روسیه را محصولات غذایی (7/8 میلیون تن)، چوب و سلولز (1/2 میلیون تن)، فلزات آهنی (939 هزار تن) و نفت و فرآورده‌های نفتی (938 هزار تن) تشکیل می‌دهند.

پتانسیل حمل‌و‌نقل تا سال 2040 در حالت پایه 60 میلیون تن و در حالت خوش‌بینانه 75 میلیون تن است که در وهله اول شامل غلات، کود، فلزات آهنی و مواد غذایی و در حالت خوشبینانه شامل زغال‌سنگ، نفت و فرآورده‌های نفتی نیز می‌شود. پروژه‌های سرمایه‌گذاری کنونی به ارزش کل 17/1 میلیارد دلار امکان دستیابی به 43 میلیون تن ظرفیت باربری را فراهم می‌سازند، لیکن این پروژه‌ها ماهیت نقطه‌ای و جدا از همی دارند و به یکدیگر پیوسته نیستند.