بریکس، توسعه هماهنگ کریدورهای لجستیکی و ترابری

بریکس نهادی بین‌المللی است که تعداد اعضای آن از تاریخ 1 ژانویه 2024 میلادی به 10 عضو افزایش پیدا کرده است. اکنون این اعضا عبارتند از: روسیه، برزیل، هند، چین، جمهوری آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی.

اقتصاد کشورهای گروه بریکس با سرعت بسیارخوبی در حال پیشرفت است و هر یک از آنها نقشی مهم در تجارت جهانی ایفا می‌کند. کشورهای عضو این اتحادیه بین‌المللی، بیش از 40 درصد استخراج نفت جهان و حدود یک‌چهارم صادرات جهانی کالا را به خود اختصاص داده‌اند. امروزه سهم کشورهای عضو بریکس از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی بر اساس شاخص برابری قدرت خرید (PPP) بیش از یک سوم (35 درصد) می‌باشد.

چین، امارات متحده عربی و هند در سال گذشته سه کشور برتر گروه بریکس از منظر حجم حمل‌ونقل کالاهای تجارت خارجی از طریق شبکه «راه‌آهن روسیه» بوده‌اند. حجم حمل‌ونقل در حوزه چین بیش از یک‌سوم (36 درصد) رشد داشته است. در حوزه امارات و هند نیز حجم ترابری‌ها به ترتیب به میزان 2/6 برابر و 1/9 برابر با افزایش همراه بوده‌اند.

قرارگیری کشورهای عضو بریکس بر محورهای کریدورهای کلیدی بین‌المللی («شرق-غرب»، «یک کمربند–یک راه»، «شمال-جنوب»، مسیرهای دریایی به مقصد برزیل و همچنین مصر از طریق بنادر حوزه آبریز دریاهای آزوف و سیاه) پیش‌نیازهای لازم جهت توسعه پیشرفته ترابری به وسیله روش‌های مختلف حمل‌ونقل از قبیل دریایی، هوایی و البته ریلی را فراهم می‌آورد.

امروزه مجموع طول خطوط ریلی کشورهای عضو بریکس به بیش از 382 هزار کیلومتر می‌رسد که حدود 213 هزار کیلومتر از آنها را خطوط برقی تشکیل می‌دهند. مجموع حجم کالاهای ارسال‌شده از طریق شبکه ریلی نیز حدود 8/4 میلیارد تن در سال، گردش کالا بیش از 7/6 تریلیون تن بر کیلومتر و شاخص گردش مسافر 1420 میلیارد مسافر بر کیلومتر می‌باشد.

باید خاطرنشان کرد که ابتکار عمل ایجاد بریکس از سوی طرف روسی بوده است. همکاری‌های عملی در چهارچوب بریکس نیز در ماه سپتامبر سال 2006 میلادی آغاز شد؛ زمانی که به ابتکار ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه «در حاشیه» نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، اولین جلسه وزرای امور خارجه کشورهای روسیه، چین، هند و برزیل با این فرمت برگزار شد. در پایان این جلسه شرکت‌کنندگان علاقه خود را نسبت به توسعه همکاری‌های چندوجهی چهارجانبه ابراز داشتند. در سال 2010 میلادی جمهوری آفریقای جنوبی و در سال 2024 میلادی کشورهای مصر، اتیوپی، ایران، امارات متحده عربی و عربستان سعودی نیز به این سازمان ملحق شدند.

بریکس، پلتفرمی یکپارچه برای مشارکت پایاپای‌ و سودمند برای همۀ طرفین است. از جمله اهداف اصلی این اتحادیه می‌توان به افزایش سرعت رشد اقتصادی کشورهای عضو، گذار تدریجی به سوی فناوری‌های پیشرفته و بالابردن کیفیت زندگی عموم مردم اشاره کرد. علاوه بر این‌ها، عضویت در بریکس باید به تحقق مسائلی چون توسعه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری، ثبات اقتصادی و همچنین همکاری پایاپای و ‌سودمند شرکت‌های مختلف کشورهای عضو بریکس، کمک نماید.

لازم به ذکر است که از اول ژانویه سال 2024 میلادی روسیه ریاست دوره‌ای بریکس را پذیرفته است. این سال با شعار «تحکیم چندجانبه‌گرایی در جهت تامین امنیت و توسعه عادلانه جهانی» خواهد گذشت. مهمترین رویداد سال 2024، یعنی نشست سران کشورها نیز در ماه اکتبر در شهر کازان برگزار خواهد شد.

در نوامبر سال 2023 میلادی ولادیمیر پوتین طرح ریاست خود را تایید کرد. در این طرح گسترش همکاری در حوزه حمل‌ونقل از جمله حمل‌ونقل ریلی پیش‌بینی شده است. زمینه‌های اصلی همکاری نیز معطوف به هماهنگ‌سازی چهارچوب‌های حقوقی و قانونی، تبادل اطلاعات، افزایش راندمان حمل‌ونقل، کاهش هزینه‌های لجستیکی و همچنین بهبود کارهای عملیاتی و بازدهی فعالیت‌ها خواهد بود. علاوه بر این‌ها، ایجاد شرایط لازم جهت توسعه هماهنگ خطوط ریلی در کشورهای عضو بریکس و همینطور تحقق پروژه‌های مربوطه، در این سند پیش‌بینی شده است.

ولادیمیر پوتین در خطابه خود به مناسبت آغاز ریاست روسیه در این سازمان اظهار داشت: «بریکس رفته‌رفته نظر طرفداران و همفکران بیشتری را به سمت خود جلب می‌کند؛ کشورهایی که در خصوص اصول و مبانی فعالیت این اتحادیه اتفاق نظر دارند. در این نهاد برابری حاکمیت‌ها برقرار است، به مسیر توسعه‌ای که هر یک از اعضا برای خود انتخاب می‌کند احترام گذاشته می‌شود و هر یک از کشورهای عضو منافع دیگران را به صورت متقابل در نظر می‌گیرد. در بنیان این سازمان صداقت، اجماع، تلاش برای تشکیل نظم جهانی چندقطبی و ایجاد مدل عادلانۀ نظام تجاری و مالی جهانی قرار گرفته است. همچنین این اتحادیه به جستجوی راه‌حل‌های جمعی برای مشکلات حاد دنیای مدرن می‌پردازد».

مهم‌ترین حوزه فعالیت روسیه در مقام ریاست این گروه، تحقق همه‌جانبه «راهبرد مشارکت اقتصادی کشورهای عضو بریکس تا سال 2025 میلادی» و همچنین جامعه عمل پوشاندن به «برنامه اقدام در حوزه همکاری‌های نوآورانه در سال‌های 2021 تا 2024» خواهد بود.

روسیه همچنین توجه لازم را به توسعه بخش حمل‌ونقل در ساختار بریکس معطوف داشته است. اینگونه بود که در آگوست سال 2023 و در جریان پانزدهمین اجلاس سالانه سران کشورهای عضو بریکس در ژوهانسبورگ (آفریقای جنوبی)، ولادیمیر پوتین طرح ایجاد کمیسیون دائمی حمل‌ونقل را کلید زد. هدف از تشکیل این کمیسیون دستیابی به راه‌حلی جامع برای مسائل مربوط به توسعه کریدورهای لجستیکی و حمل‌ونقل و همچنین پیشبرد طرح‌های مشترک در زمینه توسعه مجموعه لجستیکی و ترابری بوده است. نتیجۀ فعالیت این کمیسیون، بهبود ارتباطات کشورهای عضو بریکس در حوزه حمل‌ونقل خواهد بود.

در همان زمان، یعنی در زمان اجلاس سران بریکس، کارگروهِ زیرساختِ شورایِ تجاری بریکس تصمیم تشکیل واحد حمل‌ونقل و لجستیک را اتخاذ نمود. توسعه هماهنگ کریدورهای حمل‌ونقل، کار بر روی دستورکارهای نوآورانه و همچنین تبادل تجربه در زمینه آماده‌سازی نیرو، از وظایف این واحد خواهد بود.

با توجه به گسترش گروه بریکس، دعوت‌نامه‌هایی برای شرکت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل جهت پیوستن به این حوزه ارسال شده است. پس از تایید وضعیت مشارکت آنها، سران دولت‌ها فهرست مسائل دارای اولویت را جهت ارائه توصیه‌ها و پیشنهادات تعیین خواهند نمود.

در حال حاضر تعداد کشورهایی که به طور بالقوه امکان پیوستن به بریکس را دارند، به حدود 30 کشور می‌رسد.