مارات زِمباتوف، مدیر مرکز مطالعات میانرشتهای در مؤسسه مدیریت دولتی و شهری مدرسه عالی اقتصاد، عضو شورای کسبوکار روسیه–عمان در اتاق بازرگانی و صنایع روسیه و کارشناس گروه «حملونقل و زیرساخت» شورای کسبوکار بریکس، دکتری اقتصاد:
«توافق میان راهآهن روسیه و راهآهن قزاقستان(تمیر ژولی) درجهت هماهنگسازی توسعه ایستگاههای تبادل بینالمللی در امتداد مرز دو کشور، گامی در جهت تقویت چارچوب یکپارچه حملونقلی و لجستیکی اوراسیاست. همکاری برای افزایش ظرفیت این ایستگاهها از طریق بهبود برنامه حرکت روزانه و رفع نقاط گلوگاهی بهعنوان راهحلی عملی، مجموعه کریدورهای حملونقلی اوراسیا را تقویت میکند.
توافقی که در ۱۲ نوامبر توسط آلِک بلازیوراف، مدیرعامل راهآهن روسیه، و تالگات الدیبرگنوف، رئیس راهآهن قزاقستان، و در حضور رؤسایجمهور روسیه و قزاقستان امضا شد، نتیجه مجموعهای از همکاریهای مشترک است که نخستینبار در ۲۱ ژوئیه امسال به صورت عمومی اعلام شد. در نشست اولیه میان بلازیوراف و الدیبرگنوف در مسکو، گفتوگوها درباره «توسعه ایستگاههای تبادل» از سطح کلیات فراتر رفت و به بررسی نقاط اتصال مشخص، ظرفیت عملیاتی فعلی و پیشبینیهای رشد آن رسید. در شانزدهمین نشست کارگروه همکاری استراتژیک در ولادیواستوک در ماه سپتامبر، این گفتوگوی دوجانبه نه تنها شامل بهبود زیرساخت های فیزیکی تقاطع ها، بلکه شامل سیستم های پشتیبانی دیجیتال کارگو نیز شد و هردوطرف پلتفرمهای دیجیتال، فرایندهای «اسناد الکترونیکی» و تبادل دادههای طبقهبندی و حجم بار را بررسی کردند. امضای اخیر، مذاکرات قبلی را رسمی کرده است.
ارتقای این توافق به سطح ریاستجمهوری نشاندهنده اهمیت آن است. ظرفیت ایستگاههای تبادل بینالمللی، مستقیماً بر تجارت دوجانبه، ترانزیت، درآمدهای بودجهای و تعهدات سیاسی دو کشور در حفظ کریدورهای حملونقلی قابلاعتماد تأثیر میگذارد. این توافق نتیجه ماهها کار مشترک است. موضوع ظرفیت گذرگاههای مرزی و فناوریهای عملیاتی برای مدتی طولانی، پیش از تابستان ۲۰۲۵ در کمیسیون های بین دولتی، کارگروه های اتحادیه اقتصادی اوراسیا و وزارتخانههای حملونقل و مدیریت های راه آهن مطرح بوده است. اساساً، این توافق نامه حاصل سالها ایجاد تعهدات متقابل است و نشان دهندهی این درک مشترک است که «پیوند دادن» زیرساخت هایی که نیاز به اتصال به یکدیگر دارند به صورت جداگانه از طرف هریک از طرفین دیگر امکانپذیر نیست. دراصل، خیر عمومی، مستلزم اقدامی یکپارچه است.
به زبان ساده، این توافق از «توسعه ایستگاههای تبادل» فراتر رفته و به ایجاد مدیریت هماهنگ ظرفیت عبور مرزی منجر می شود. این توافقنامه شامل پایش مشترک حجم واقعی تردد در هر نقطه عبور، برنامهریزی سرمایهگذاری هماهنگ، تنظیم مشترک زمانبندی قطارها و پروتکل های عملیاتی هماهنگ است. تبادل اطلاعات بخش مهمی از این روند است. به اشتراک گذاشتن اطلاعات طبقهبندی و حجم بار، اجرا و پیاده سازی پردازش اسناد دیجیتال (بدون کاغذ) و تقویت سیستم های مستنددسازی دیجیتال. هدف اصلی، ایجاد امکان مشاهده قطار ها برای اوپراتور های راه اهن و مقامات نظارتی، درست قبل از ورود به مرز و نیز ایجاد امکان تصمیمگیری های پیشگیرانه در مورد پذیرش، پردازش و ترخیص براساس برنامه ریزی پیشرفته و تجزیه و تحلیل قوی داده ها است.
درحالحاضر، حدود ۷۰ جفت قطار باری روزانه از مرز روسیه–قزاقستان عبور میکند. پس از گفتوگوهای سپتامبر با راهآهن قزاقستان، راهآهن روسیه انتظار داشت این ظرفیت پس از بازسازی ایستگاهها به ۸۵ جفت قطار برسد. کارشناسان اکنون معتقدند رسیدن به ۱۰۰ جفت قطار نیز امکانپذیر است. با نگاه به سالهای ۲۰۲۷–۲۰۲۸، در صورت ارتقای خطوط دسترسی و ایستگاهها به موازات سامانههای دیجیتال، بهویژه با افزایش ترافیک در کریدور شمال–جنوب، بهخصوص مسیر شرقی، ظرفیت بالاتر نیز قابل دستیابی است.
شایان ذکر است که زیرساخت ریلی در ایستگاههای تبادل بهطور مستقیم با عملیات های کنترل گمرکی و مرزبانی، شبکههای انرژی و ارتباطات، و خدمات بازرسی بهداشت و دامپزشکی و دیگر سیستم های تسهیلگر در ارتباط است. کندی یا عقبماندن هر یک از این عناصر از سطح نوسازی زیرساخت ریلی، کارایی کل کریدور را کاهش میدهد. بنابراین، ارتقای هماهنگ تمام مراحل بازرسی و ترخیص کالا ضروری است.
اتصال ریلی روسیه و قزاقستان همزمان نقش محرک تجارت دوجانبه و مسیر مهم ترانزیت را دارد. قزاقستان، تأمینکننده، مسیر عبوری و بخش مهمی از شاخه شرقی کریدور شمال–جنوب است. با تغییر جهت جریانهای تجاری از مسیرهای غربی به مسیرهای شرقی و جنوبی، نقش قزاقستان طی سالهای اخیر افزایش یافته است. مسیر شرقی از طریق قزاقستان و ترکمنستان به بنادر جنوبی ایران و کشورهای خلیج فارس، بهطور فزایندهای برای ارسالکنندگان کالا بهعنوان جایگزینی برای مسیرهای غربی محدود و پرترافیک مطرح است. این وضعیت برای شبکه ریلی به عرض 1520 میلیمتری، در بخش مواد اولیه و همچنین ترانزیت پایدار کانتینری و بار عمومی، فرصتهایی ایجاد میکند. مورد دوم اهمیت استراتژیک بیشتری برای توسعه کریدور با محوریت رشد اقتصادی پایدار مبتنی بر روابط تجاری سودمند متقابل بین روسیه، قزاقستان و کشورهای همسو در جغرافیای کلان-منطقه(macro region) دارد.
بر این اساس، توافق ایستگاههای تبادل را نباید اتفاقی یگانه، بلکه باید بخشی از یک روند توسعه گسترده دانست. این روند با درک کارشناسان آغاز شد که بدون نوسازی نظاممند ایستگاهها، مسیر شرقی و کریدور شمال–جنوب با گلوگاههای دائمی روبهرو خواهند شد. پس از آن، توافقهای اولیه درباره یکپارچگی دیجیتال، برنامهریزی مشترک و سیاستهای تعرفهای هماهنگ دنبال شد. پس از مجموعهای از اصلاحات موفق در نشستهای سطح بالا در مسکو (ژوئیه) و ولادیوستوک (سپتامبر)، نسخه نهایی توافق برای تصویب در سطح ریاستجمهوری ارائه شد. این روند به وضوح نشاندهنده نقش فزاینده و تعیینکننده حملونقل ریلی به عنوان ستون حملونقل و لجستیک در اوراسیاست.
نباید مؤلفه تعرفهای را نادیده گرفت. ظرفیت توان عملیاتی عبوری بدون سیاست شفاف تعرفهای نمیتواند نتیجه مورد انتظار ارسالکنندگان کالا را فراهم کند. اگر هر شبکه ریلی همچنان بخش خود را صرفاً از منظر درآمد مستقل ببیند و تعرفههای عبوری برای کریدور شمال–جنوب و مسیرهای ترانزیتی از قزاقستان بهصورت باقیمانده تعیین شود، بخشی از محمولههای بالقوه همچنان به مسیرهای جادهای یا دریایی جایگزین منتقل میشود. در شرایط ژئواکونومیک امروز، بسیار ضروری است که این توافقنامه را به عنوان یکی از پیشنیازهای نزدیکتر کردن نقاط تجمیع کارگو به ستون حمل و نقل و لجستیک اوراسیا یعنی کریدور شمال-جنوب در نظر بگیریم. در حالت ایدهآل، توافقنامه فنی در مورد توسعه ایستگاههای تبادل باید با راهحلهای تعرفهای همراه باشد. هماهنگ از طریق نرخها، تخفیفهای کریدور و شرایط شفاف برای گتگوری های اولویتدار بار. این امر نه تنها چشمانداز توسعه کریدور، بلکه منطق اقتصادی استفاده از اتصال روسیه-قزاقستان را در حال حاضر برای ارسال کننده روشن میکند.
Read next content