شاهراه «ترانس افغان» در حال شکل‌گیری است

اوایل هفته گذشته مجمع جهانی ارتباطات حمل‌ونقل که هیاتی از وزارت حمل‌ونقل روسیه نیز در آن شرکت داشت، در استانبول برگزار شد. در جریان این رویداد دمیتری زوِرِف معاون وزیر حمل‌ونقل روسیه دیدارهایی داشت که از جمله آنها می‌توان به مذاکرات وی با نمایندگان ازبکستان اشاره نمود. در این مذاکرات پروژه ساخت راه آهن سراسری افغانستان (ترانس افغان)، مشارکت احتمالی شرکت‌های روسی در پروژه‌های زیرساختی این جمهوری و همچنین تشکیل مشترک مسیرهای چندوجهی جدید مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

پروژه شاهراه سراسری افغانستان، بزرگ‌ترین پروژه مشترک روسیه و ازبکستان در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. توافقنامه مربوط به آغاز اجرای این پروژه در تاریخ 8 آوریل 2025 میلادی (19 فروردین ماه 1404) به امضا رسید.

وزارت حمل‌ونقل روسیه در گزارشی در همین خصوص عنوان کرد: «در چارچوب توافقات حاصل شده در سال 2024، وزارت حمل‌ونقل فدراسیون روسیه و وزارت حمل‌ونقل ازبکستان، و همچنین شرکت «راه‌آهن روسیه» و شرکت «راه‌آهن ازبکستان» مجموعه‌ای از اسناد را در خصوص آغاز روند اجرای عملی این پروژه امضا نمودند».

الگ بلازوروف مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت «راه‌آهن روسیه» در 82-امین اجلاس شورای حمل‌و‌نقل ریلی کشورهای عضو اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) که اواسط ماه ژوئن در شهر دوشنبه برگزار گردید، اظهار داشت، در وهله اول، سازمان‌های مدیریت پروژه روسیه و ازبکستان باید طرح توجیهی و امکان‌سنجی پروژه را تهیه کنند که این امر نیز در حال حاضر در دست انجام است.

به گزارش وزارت حمل‌ونقل، برای مسیر راه آهن سراسری افغانستان دو گزینه جهت بررسی و مطالعه بیشتر انتخاب شده است. گزینه اول، مسیر تِرمِذ - نایب آباد - لوگَر - خرلاچی است. این مسیر در صورت اجرا، ازبکستان و پاکستان را از طریق کوتاه‌ترین مسیر ممکن به یکدیگر متصل خواهد کرد. گزینه دوم، مسیر مزار شریف - هرات - دلارام - قندهار - چمن می‌باشد که چند برابر طولانی‌تر است. لیکن مزیت این مسیر در این است که از ولایات غربی افغانستان عبور می‌کند و ضمن افزایش یکپارچگی حمل‌ونقل در افغانستان، به این مناطق نیز محرک لازم را جهت توسعه بیشتر می‌دهد.

همچنین گریگوری میخایلوف سردبیر LogiStan.info خاطرنشان کرد که بدون طرح توجیهی و امکان‌سنجی، صحبت در خصوص مزایا و معایب نسبی مسیرهای پیشنهادی بسیار دشوار است. علاوه بر آن، بحث در مورد پیمانکاران عمرانی احتمالی نیز هنوز زود است چرا که هیچ داده‌ای از حجم و شرایط عملیات، راهکارهای فنی و هزینه پروژه در دست نیست.

در عین حال می‌توان پیش‌بینی کرد که مشارکت «راه‌آهن ازبکستان» در این پروژه قابل توجه خواهد بود. این پروژه برای ازبکستان اهمیت ویژه‌ای دارد. ازبکستان فاقد دسترسی مستقیم به دریا است و به همین دلیل نیز در تلاش است تا دسترسی به بنادر دریایی را برای خود فراهم کند. اوایل ماه ژوئن سال جاری ایران و ازبکستان یادداشت تفاهمی را امضا نمودند. بر اساس این تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاران ازبکستانی قصد دارند در بندر شهید رجایی ایران یک ترمینال باری و یک مرکز لجستیک احداث نمایند.

تاشکند همچنین تمایل دارد به صورت همزمان امکان ارسال کالا به بنادر عمیق پاکستان، مانند کراچی و گوادر، را نیز داشته باشد. البته لازم به ذکر است، کارشناسان ازبکستانی هم اکنون نیز در توسعه شبکه ریلی افغانستان مشارکت دارند. خط آهن حیرتان - نایب آباد - مزار شریف که توسط «راه‌آهن ازبکستان» بازسازی شده بود، در آگوست سال 2024 میلادی به بهره‌برداری رسید. در گزارشات رسانه‌های افغانستان، از این رویداد به عنوان اولین گام در مسیر ساخت راه ‌آهن سراسری افغانستان یاد شده است.