ریشه دوانیدن هند در آسیای مرکزی

این قطار در تاریخ 4 مارس حرکت خود را آغاز کرد. ارسال آزمایشی 12 کانتینر بیست فوتی توسط شرکت «کدن‌ترانس‌سرویس» (شرکت تابعه «شرکت ملی «قزاقستان تمیر ژولی (راه آهن قزاقستان)»)، شرکت «اوزتمیریول‌کانتینر» (ازبکستان) و همچنین شرکت «مرکز حمل‌ونقل و لجستیک ترکمنستان» (ترکمنستان) سازماندهی شده است. قطار مذکور محموله‌ای از کاشی‌های سرامیکی را از هند به قزاقستان منتقل خواهد کرد.

طبق اطلاعیه شرکت «قزاقستان تمیر ژولی (راه آهن قزاقستان)»، این مسیر از خاک ایران، ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان عبور می‌کند و شامل 1585 کیلومتر مسیر دریایی و 4300 کیلومتر مسیر ریلی می‌باشد. مدت زمان تحویل کالاها نیز بسته به میزان ترافیک بندرِ بندرعباس (ایران) که در آن کانتینرها از کشتی به سکوهای راه‌آهن منتقل می‌شوند، حدود 25 الی 30 روز خواهد بود.

در این اطلاعیه ذکر شده است: «حمل‌ونقل کالاها، در راستای توسعه سرویس کانتینری از طریق مسیر شرقی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب انجام می‌شود. این کریدور، زمان تحویل و همچنین هزینه‌های حمل‌ونقل کالاها را به صورت قابل توجهی کاهش می‌دهد و موجب افزایش فرصت‌های لازم برای صادرکنندگان و واردکنندگان کشورهای مختلف می‌گردد».

لازم به ذکر است، علاقه طرف هندی به توسعه مواصلات ریلی با کشورهای آسیای مرکزی کاملا مشهود است. در ماه فوریه، گزارشی در خصوص ارسال آزمایشی قطاری از هند به افغانستان از طریق خط آهن بازسازی‌شده «خواف - هرات» منتشر شد. در ماه آگوست 2024 نیز شرکت «اوزتمیریول‌کانتینر» حمل‌ونقل چندوجهی را از هند به ازبکستان راه‌اندازی نمود. در نتیجه این اقدامات، قطاری باری متشکل از 20 کانتینر توانست طی 20 روز از بندر موندرا و از طریق بندرعباس به ایستگاه «سرگلی» برسد.

الکساندر کاراوایف کارشناس پژوهشکده مطالعات راهبردی کاسپین خاطرنشان کرد: «ما امروزه شاهد هستیم که هند همچنان در حال گسترش حضور خود در منطقه آسیای مرکزی می‌باشد». هم ازبکستان، هم افغانستان و هم قزاقستان برای دهلی، در استراتژی آسیای مرکزی این کشور از اهداف اصلی محسوب می‌شوند. این استراتژی برای اولین بار در سال 2012 مطرح شد و در سال 2018 نیز، زمانی که نارندرا مودی نخست وزیر هند به برخی از کشورهای منطقه آسیای مرکزی سفر کرد و پروژه بندر چابهار را که شرکت‌های هندی امتیاز توسعه آن را بر عهده گرفته بودند، کلید زد، به طور ویژه توسعه یافت.

همچنین هند در سال گذشته به یکی از پنج شریک اصلی تجارت خارجی ازبکستان تبدیل شده است (با حدود 870 میلیون دلار حجم مبادلات تجاری). مبادلات تجاری هند با قزاقستان نیز حدود 880 میلیون دلار بوده است.

لیکن حضور هند در آسیای مرکزی علاوه بر بعد اقتصادی، جنبه ژئوپلیتیکی نیز دارد. حضور هند در این منطقه، بخشی از رقابت این کشور با چین بر سر منطقه‌ای است که از نظر منابع و امنیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کاراوایف در ادامه اظهار داشت: «اگر آسیای مرکزی برای روسیه منطقه‌ای برای ادغام و یکپارچگی است، برای هند و چین منطقه‌ای برای حضور اقتصادی خارجی و همچنین حضور راهبردی است. لیکن چین پیشروی خود را در منطقه آسیای مرکزی از اواسط دهه 2000 میلادی آغاز کرده است، در حالی که هند در این زمینه حدود 10 سال [از چین] عقب‌تر است».

وی همچنین تاکید نمود، دهلی در حال حاضر به منظور پیشروی در این منطقه نه از چابهار، بلکه از زیرساخت‌های کریدور «شمال – جنوب» بهره‌برداری می‌کند و کلیه کالاها را از طریق بندرعباس که جزئی از همین زیرساخت‌ها محسوب می‌شود، ارسال می‌نماید. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده دیدگاه‌های خاص هند نسبت به نقش این کریدور باشد. به عقیده این تحلیلگر، به هر حال حضور طرف هندی در منطقه آسیای مرکزی افزایش خواهد یافت و این مسئله نیز خود برای توسعه منطقه، عاملی مثبت خواهد بود.