شریان های اوراسیا چگونه کار می‌کنند؟

    با وجود تغییرات مستمر در بازارهای جهانی وضعیت حمل‌ونقل بین‌المللی از طریق شبکه راه‌آهن روسیه را در سالی که گذشت، چگونه توصیف می‌کنید؟

هلدینگ «راه‌آهن روسیه» پیوسته در حال تحقق بخشیدن به اهداف ترسیم‌شده از طرف رئیس‌جمهور و هیئت دولت فدراسیون روسیه در جهت ایجاد شالوده حمل‌ونقلی و لجستیکی مستحکمی برای روابط اقتصاد خارجی کشورمان می‌باشد.

حمل‌ونقل بین‌المللی در سال گذشته حتی با وجود فشارهای تحریمی بی‌سابقه متوقف نشد، بلکه حجم آن نیز به میزان 2/6 درصد افزایش داشت و به بیش از نیم‌میلیارد تن رسید.

همچنین حمل‌ونقل کانتینرها از طریق این شبکه در مجموع به بالاترین حد تاریخی خود یعنی 7/4 میلیون TEU دست یافت که نمایانگر 14 درصد رشد نسبت به سال 2022 است. لازم به ذکر است، حدود 60 درصد کالاهای کانتینری، بین‌المللی هستند.

در حال حاضر حجم ترابری با کدام کشورها در حال افزایش است؟ میان روسیه و کدام کشورها سرویس‌هایی جدید جهت تحویل کالا در دست راه‌اندازی می‌باشند؟ آیا فهرست کالاهای صادراتی روسیه طی دو سال اخیر تغییراتی داشته است؟

برای ما حمل‌ونقل با «کشورهای دوست» بسیار حائز اهمیت است. سهم حمل‌ونقل از مجموع حجم صادرات سال 2023 بیش از 81 درصد بوده است (351 میلیون تن که نمایانگر رشدی حدودا 45 درصدی است).

از نقطه نظر مسیرهای حمل‌ونقلی نیز می‌توان گفت شریک اصلی ما در شرق، چین است. در سال 2023 میلادی در مواصلات ریلی با این کشور بیش از 161 میلیون تن کالا (36 درصد افزایش نسبت به سال 2022) حمل شده است.

کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، امارات متحده عربی، ترکیه و هند نیز در زمره کشورهای پیشرو در این حوزه می‌باشند. در سال گذشته حجم صادرات در برخی مسیرها حتی با 2 الی 3 برابر رشد همراه بوده است. صحبت از ده‌ها میلیون تن است.

در حال حاضر شریان‌های اصلی تحویل کالا، کریدورهای حمل‌ونقل و لجستیک مسیرهای شرق و حوضه آبریز دریاهای سیاه و آزوف، شمال غرب و کریدور بین‌المللی «شمال-جنوب» می‌باشند.

در صورت انجام هماهنگی‌های لازم از طرف هیئت دولت فدراسیون روسیه، شرکت «راه‌آهن روسیه» نیز مجموعه اقدامات ضروری را جهت توسعه این کریدورها انجام خواهد داد.

حجم حمل‌ونقل در مسیر شمال غرب به صورت مستمر در حال رشد است: در پایان سال 2023 میلادی تقریبا 220/4 میلیون تن کالاهای مختلف در این مسیر حمل شده است (4/8 درصد بیشتر از سال ماقبل آن).

ما در حال وسعت بخشیدن به رویکردهایمان نسبت به بنادر از جمله در بخش همکاری با شرکای بلاروسی‌مان هستیم. با راه‌آهن بلاروس توافقنامه همکاری در حوزه نوسازی/توسعه بخش‌های زیرساختی حمل‌ونقل همگانی ریلی جهت دستیابی به حجم مدنظر برای حمل‌ونقل کالا از طریق نهمین کریدور ترابری به مقصد بنادر منطقه شمال غربی روسیه به امضا رسیده است. همچنین در خصوص تهیه برنامه اقدام مشترک جهت تحقق برنامه تضمین عملکرد نظام یکپارچه حمل‌ونقل در دولت اتحادیه تصمیم‌گیری شده است.

در سال گذشته حجم حمل‌ونقل در مسیر حوضه آبریز دریاهای آزوف و سیاه تقریبا برابر با سال 2022 بوده است. لیکن صادرات غلات دوبرابر شده و به 13/9 میلیون تن رسیده است.

در مورد کریدور بین‌المللی «شمال-جنوب» نیز باید خاطرنشان کرد که در سال 2023 میلادی 12/5 میلیون تن کالا از طریق این کریدور حمل شده است. در بخش صادرات شاهد حمل 9/7 میلیون تن کالا (رشد 9 درصدی) بوده‌ایم که در زمره اصلی‌ترین کالاهای حمل‌شده می‌توان به کالاهای نفتی، غلات، کالاهای ساختمانی، چوب و فروس (آهن و آلیاژهای آهن) اشاره نمود.

در مسیر شرقی (یعنی بنادر خاور دور، گذرگاه‌های مرزی با چین، مغولستان و قزاقستان) هم میزان رشد نسبت به سال 2022 میلادی برابر با 6/3 درصد بوده و به میزان 264/7 میلیون تن دست یافته است. همچنین حجم صادرات در این مسیر 8/8 رشد داشته و به 181/4 میلیون تن رسیده است.

به صورت ویژه می‌توان به رشد حمل‌ونقل از طریق گذرگاه‌های مرزی با چین اشاره کرد. به عنوان مثال حجم صادرات در این مسیر به لطف افزایش صادرات زغال و سنگ‌های معدنی به میزان یک سوم رشد داشته و به 33/6 میلیون تن رسیده است. حمل‌ونقل کالاهای کانتینری نیز در حال توسعه می‌باشد. تردد منظم کانتینرها از طریق پل مرزی نیژنه‌لِنینسکایه-تُنگ‌ژیانگ که در سال 2022 افتتاح گردید، آغاز شده است.

حجم حمل‌ونقل از طریق گذرگاه‌های مرزی با قزاقستان به میزان 5 درصد افزایش داشته و به میزان 92/1 میلیون تن دست یافته است. حجم صادرات آن نیز 21/1 درصد رشد داشته و به 28/4 میلیون تن رسیده است.

ترابری و صادرات از طریق گذرگاه‌های مرزی با مغولستان نیز به لطف افزایش صادرات کاغذ و کالاهای نفتی نسبت به سال 2022 میلادی شاهد رشد (به ترتیب) 39/2 درصدی و 44/7 درصدی بوده‌اند.

آیا شرکت‌های خارجی از کریدور چین-اروپا-چین استفاده می‌کنند؟ اگر بله، حجم حمل‌ونقل از طریق این کریدور چه قدر است؟

به موجب عوامل کاملا مشخص بیشترین افت در حوزه حمل‌ونقل را در مسیر چین-اروپا-چین داشته‌ایم. با این حال به اذعان مالکین کالا و همچنین متخصصین حوزه بین‌الملل، ترانزیت از طریق روسیه از نقطه نظر اقتصادی، قیمت و مدت زمان تحویل همانند قبل به صرفه‌ترین شکل حمل‌ونقل محسوب می‌شود. این مسئله (علاوه بر قابل اعتماد بودن، ثبات و کیفیت خدمات) یکی از دلایل احیای ترانزیت از طریق روسیه در چند وقت اخیر است.

ظرفیت‌های زیرساختی در حال آزادسازی را نیز شرکای ما تکمیل می‌نمایند. به عنوان مثال حجم حمل‌ونقل کانتینری کالاهای بلاروسی در مراودات با «تیان‌شیا» به میزان 85 درصد رشد داشته و به بیش از 350 هزار TEU رسیده است.

توسعه زیرساخت‌های ریلی نقاط مرزی در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

به خاطر تغییر جهت جریان‌های تجارت خارجی، بیشترین فشار باری بر گذرگاه‌های ریلی واقع در نقاط مرزی با چین، قزاقستان و آذربایجان وارد می‌شود.

تامین ظرفیت عبوری کافی برای آنها و استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، یکی از اولویت‌های شرکت «راه‌آهن روسیه» است.

این اهداف، به صورت هماهنگ با دستگاه‌های دولتی مربوطه و مقامات محلی در حال حل‌وفصل هستند. شرکت «راه‌آهن روسیه» در حوزه خود در حال اجرای پروژه سرمایه‌گذاری «توسعه زیرساختی گذرگاه‌های ریلی» است.

در این پروژه، توسعه و نوسازی زیرساخت‌های ریلی ایستگاه‌های مرزی زابایکالسک، گرودِکووو، نااوشکی، دربند (ساخت‌وساز ایستگاه راه‌آهن جدید سامور-2)، آکسارایسکایا، کارتالی، اورسک، کولوندا، ایسیلکول و همچنین بازسازی گذرگاه ریلی ماخالینو (ایستگاه کامیشووایا) پیش‌بینی شده است.

در حال حاضر توسعه حمل‌ونقل کالا از طریق کریدور بین‌المللی شمال-جنوب در چه مرحله‌ای است و شرکت «راه‌آهن روسیه» برای تحقق آن چه تدابیری اندیشیده است؟

توسعه کریدور «شمال-جنوب» در همه سطوح از توجه ویژه‌ای برخوردار است. همانطور که می‌دانید، در مسیر غربی این کریدور تدارکات لازم جهت ساخت بخش میان آستارا و رشت بر مبنای توافقنامه میان دولت‌های ایران و روسیه که در سال گذشته در حضور رؤسای جمهور دو کشور امضا شد، در حال انجام است. هدف از عقد توافقنامه مذکور، ایجاد ارتباط ریلی بی‌وقفه در این مسیر بدون نیاز به جابجایی کالا از وسایل حمل‌ونقل ریلی به سایر انواع وسایل نقلیه می‌باشد.

شرکت «راه‌آهن روسیه» به نوبه خود کلیه امور مربوطه در حوزه طراحی و بررسی و همچنین ساخت و مونتاژ را در بخش دربند-سامور و گذرگاه مرزی «دربند» مطابق با برنامه زمانبندی تعیین‌شده اجرا می‌نماید. همچنین برنامه‌ریزی شده تا پایان سال 2027 میلادی ظرفیت این بخش تا 20 میلیون تن افزایش یابد.

علاوه بر اینها، ما پیوسته «در حال هموار کردن» مسیر شرقی کریدور نیز هستیم. از سال 2022 میلادی سرویس کانتینری منظمی را بر روی این مسیر راه‌اندازی کرده‌ایم. لازم به ذکر است بسامد این سرویس نیز در سال گذشته از یک قطار به چهار قطار در ماه افزایش یافته است.

در حال حاضر طبق توافقات حاصله با همکارانمان از کشورهای قزاقستان، ترکمنستان و ایران، به صورت مداوم در حال استفاده از سازوکار ترجیحات تعرفه‌ای هستیم.

مطمئنیم که اقدامات انجام شده به ما اجازه خواهند داد تا به صورت اساسی حجم حمل‌ونقل را در کلیه مسیرهای این کریدور افزایش دهیم و نقش آن را در موضوع برقراری روابط اقتصاد خارجی روسیه به صورت قابل توجهی تقویت کنیم.

در حال حاضر در سازمان‌های بین‌المللی چه مسائلی مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند؟

در وهله اول، مسئله ایجاد مطلوب‌ترین شرایط حقوقی، سازمانی و فنی برای حمل‌ونقل بین‌المللی در مرکز توجه ما قرار دارد.

اجرای کامل توافقنامه‌ها و قراردادهای فعلی و عقد توافقنامه‌ها و قراردادهای جدیدی که در آنها شرایط حمل‌ونقل در فضایی متشکل از کشورهای اروپای مرکزی تا منطقه آسیا-اقیانوسیه پیش‌بینی شده باشد، از طریق خطوط سازمان همکاری‌های ریلی (OSJD) است که به صورت کامل تضمین می‌شود. علی‌الخصوص آنکه در سال گذشته تغییراتی در قوانین حمل کالاهای خطرناک اعمال شد و طرح ایجاد استاندارد ارتباطی در شبکه ریلی بر مبنای فناوری 5G کلید خورد.

در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نقشه راه توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی میان این اتحادیه و جمهوری خلق چین تایید شده است. در فوریه سال 2024 میلادی مموراندوم توسعه هماهنگ پتانسیل‌های حمل‌ونقلی و لجستیکی حوزه ریلی در سه کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا شد.

در شورای حمل‌ونقل ریلی کشورهای عضو این اتحادیه، کار بر روی تمامی جوانب قاعده‌مندسازی فناوری مشترک حمل‌ونقل، روند تسویه‌حساب‌ها و همچنین تبادل اطلاعات میان راه‌آهن‌های اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع و سایر اعضای شورا ادامه یافته است. بدین ترتیب اجرای طرح توسعه راهبردی حمل‌ونقل ریلی در «فضای 1520» تا سال 2030 میلادی (که در اواخر سال 2021 در شورای سران اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع به تصویب رسیده بود) تضمین می‌شود .

در سال 2023 میلادی و در شرایطی که تغییرات ژئوپلیتیکی در حال رقم خوردن بود، کار عملیاتی شورا نیز بسط یافت: از ژوئن سال 2023 میلادی سازوکار تسویه‌حساب‌های پایاپای (کلرینگ) در قوانین تسویه‌حساب‌های کلی میان ادارات راه‌آهن اعمال شد که این امر خود امکان به حداقل رساندن حضور بانک‌ها در عملیات‌های مالی میان اعضا و بهبود جریان‌های مالی را فراهم می‌کند.

بر این مسئله تاکید دارم که بر حسب تجربه تاریخی مثبت به دست آمده و همچنین روابط تکنولوژیکی تاریخی‌مان که در فضای اوراسیایی مزیت رقابتی مسلم محسوب می‌شود، اکثریت مطلق شرکا در «فضای 1520» علاقه بسیار زیادی به توسعه همکاری‌های تجاری متقابلا سودمند با راه‌آهن روسیه دارند. وجه اتحاد ما «راه‌آهنی‌ها» گفتگوی ساختاری و انسجام بالای کاری است. گذرگاه‌های مرزی، فناوری‌های بدون کاغذ، دانش فنی لجستیکی و سایر عوامل کلیدی موثر بر حمل‌ونقل در مرکز توجه همه ما قرار دارند. هماهنگی این امر را ده‌ها سال است که (در سال 2022 میلادی سی‌امین سالگرد تشکیل آن جشن گرفته شد) شورای حمل‌ونقل ریلی کشورهای عضو اتحادیه، ممکن ساخته است.

به صورت مجزا و بر حسب اهمیت، بر جنبه ایجاد سازوکارهای هماهنگ برای توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی در چهارچوب سازمان‌های بین‌المللی نیز تاکید می‌کنم.

در کمیسیون اقتصادی سازمان ملل در حوزه اروپا و در جریان 86-مین جلسه کمیته حمل‌ونقل داخلیِ (ITC) کمیسیون مذکور که در روزهای 20 الی 23 فوریه سال 2024 میلادی در شهر ژنو (سوئیس) برگزار شد، پیشنهاد روسیه و بلاروس در خصوص ایجاد کمیته هماهنگ‌سازی مدیریت مسیر شماره 1 ریلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا (کریدور بین‌المللی «شرق–غرب») که نمایندگان کشورهای ذی‌نفع (روسیه، بلاروس، مغولستان، چین و امثالهم) از اعضای آن هستند، مورد حمایت قرار گرفت. بررسی بیشتر این طرح ابتکاری در نشست ماه سپتامبر کارگروه کمیته حمل‌ونقل داخلی در حوزه روندها و اقتصاد حمل‌ونقل انجام می‌پذیرد. در این نشست تصمیم مربوطه در خصوص ایجاد کمیته هماهنگ‌سازی اتخاذ خواهد شد.

پیشنهادات شرکت «راه‌آهن روسیه» در موضوعات توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی، شبکه مراکز حمل‌ونقل و لجستیک و همچنین تامین امنیت حمل‌ونقل ریلی در جلسۀ سال قبل مدیران راه‌آهن سازمان همکاری‌های شانگهای نیز حمایت شده است.

در خصوص تشکیل واحد تخصصی حمل‌ونقل و لجستیک بر مبنای شورای تجاری بریکس، جهت هماهنگی مسائل مربوط به توسعه حمل‌ونقل ریلی و همچنین همکاری با شرکت‌های حمل‌ونقل و لجستیک، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ریلی، دریایی، هوایی و همچنین شرکت‌های تخلیه و بارگیری در بنادر، توافقاتی حاصل شده‌اند. فعالیت این واحد در اوایل ماه مارس سال 2024 میلادی آغاز گردید و در این مرحله بر توسعه کلی کریدورهای حمل‌ونقل متمرکز شده است.

در مجموع، حل‌وفصل این مسائل مهم به افزایش رقابت‌پذیری سرویس‌های لجستیکی هلدینگ «راه‌آهن روسیه» کمک می‌کند.

شرکت «راه‌آهن روسیه» در حال حاضر چه پروژه‌های زیرساختی را در خارج از کشور در دست اجرا دارد؟

علی‌رغم سخت شدن شرایط خارجی، هلدینگ «راه‌آهن روسیه» همچنان اجرای پروژه‌های زیرساختی خارجی را ادامه می‌دهد.

در ارتباط با راه‌آهن بلاروس، در حال حاضر برنامه اقدام نوسازی و توسعه بخش‌های زیرساختی «راه‌آهن بلاروس» و «راه‌آهن اکتبر» جهت افزایش حجم ترابری کود و فرآورده‌های نفتی بلاروس از طریق بنادر شمال غرب در دست اجرا است.

در راستای تحقق تصمیمات اتخاذ شده در خصوص توسعه کریدور اقتصادی روسیه–مغولستان–چین، در سال 2023 میلادی اجرای پروژه‌هایی چون افزایش طول خطوط ترمینال‌های ریلی، بازسازی مجموعه ترانشیپ کالا در ایستگاه نااوشکی و همچنین نوسازی شبکه شرکت «راه‌آهن اولان باتور» آغاز شده است.

در ارتباط با راه‌آهن قرقیزستان نیز پروژه ساخت خط ریلی بالیقچی-قوچقور-قراکچه در دست طراحی است. شرایط این قرارداد و وجوه فنی مسیر چشم‌انداز بررسی شده‌اند.

در خصوص ترکمنستان هم پروژه نوسازی کارخانه تعمیرات واگن در شهر قزل‌رباط در حال طراحی است. پیشنهادات مربوط به اجرای خط مسافربری سریع‌السیر عشق‌آباد-آرقاداغ آماده شده‌اند.

همچنین با توجه به تصمیمات اتخاذ شده در سطح کابینه دولت‌ها با راه‌آهن کوبا، پیشنهاد مربوط به فاز اول قرارداد در بخش طراحی و احیای زیرساخت‌های ریلی و همچنین ارسال ماشین‌آلات و تجهیزات، تدارک دیده شده است.

از طرف دیگر، روابطمان با آفریقا نیز تداوم یافته‌اند. به عنوان مثال مموراندوم توسعه همکاری در پروژه‌های بازسازی بخش ریلی با غنا امضا شده و مذاکراتمان با شرکت‌هایی از جمهوری آفریقای جنوبی و همچنین سایر کشورها در حال برگزاری است.

لازم به ذکر است که هلدینگ «راه‌آهن روسیه» مدیریت دارایی‌های راه‌آهن را در برخی از کشورهای خارجی نیز بر عهده دارد. بدین ترتیب، در راستای مدیریت نیابتی سهام روسیه در شرکت راه‌آهن اولان باتور، برنامه‌ای مدیریتی طراحی شد، سیاست‌های تعرفه‌ای جدید تصویب گردید و حساب‌های پرداختنی مورد تسویه قرار گرفت.

به افزایش راندمان کاری شرکت «راه‌آهن قفقاز جنوبی» در ارمنستان، و همچنین نوسازی زیرساخت‌ها و به‌روزرسانی وسایل نقلیه ریلی این کشور نیز توجه ویژه‌ای معطوف شده است.

در مجموع، ما اهدافی راهبردی را جهت توسعه کسب‌وکار خارجی، برای خود تعیین کرده‌ایم. این اهداف مواردی چون ایجاد کلیه شرایط لازم جهت افزایش سریع حجم حمل‌ونقل تجارت خارجی، پیشبرد مستمر مواضع‌مان در سازمان‌های بین‌المللی و همچنین توسعه جغرافیایی پروژه‌های خارجی‌مان را شامل می‌شوند. ما قطعا اهداف تعیین‌شده را عملی خواهیم کرد.