سازمان همکاریهای شانگهای، حلقه اتصال حمل‌ونقل و لجستیک کشورها

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در انتهای ماه فوریه در پیام خود خطاب به مجلس فدرال اظهار داشت که روسیه در حال حاضر قصد دارد با همکاری کشورهای دوست، کریدورهای لجستیکی موثری را ایجاد نماید.

وی خاطرنشان کرد: «کشورهای جدید، پیوسته در حال ملحق شدن به سازمان‌هایی چون اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری‌های شانگهای و بریکس هستند. ما برای تشکیل ائتلاف بزرگ اوراسیایی و ادغام فرآیندهای یکپارچه‌سازی در چهارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا و طرح ابتکاری جمهوری خلق چین به نام «یک کمربند، یک راه»، آینده بسیار نویدبخشی را متصور هستیم. مذاکرات میان روسیه و آسه‌آن (اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا) نیز در جهتی مثبت در حال برگزاری است. لیکن پیشرفت حقیقی را در نشست‌های برگزارشده میان روسیه و آفریقا می‌توان مشاهده کرد. قاره آفریقا اکنون با صدایی بلندتر از منافع و حق حاکمیت راستین خود سخن می‌گوید. ما صادقانه از تمامی اهداف و خواسته‌های آنها حمایت می‌کنیم».

در ماه می سال گذشته آقای الِگ بلازیورف مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره شرکت «راه‌آهن روسیه» در چهارمین جلسه مدیران شرکت‌های راه‌آهن کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای که به صورت تماس ویدئویی برگزار شد، شرکت نمود. وی در سخنرانی خود توضیح داد که کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی از عناصر کلیدی در ارتباط منطقه‌ای و همچنین رقابت‌پذیری اقتصاد کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای محسوب می‌شوند.

او در ادامه افزود: «ما قصد داریم سازوکاری دائمی جهت تعامل اطلاعاتی ایجاد کنیم؛ سازوکاری که امکان تبادل برنامه‌های ملی در حوزه توسعه زیرساخت‌ها و همچنین به‌اشتراک‌گذاری بهترین تجارب جهت عبور از تنگناها را در اختیار ما قرار بدهد. چنین سازوکاری به مرور زمان می‌تواند به ابزاری برای تامین ارتباط فرامرزی شبکه ریلی سازمان همکاری‌های شانگهای بدل شود».

سازمان همکاری‌های شانگهای در سال 2001 ایجاد و اعلامیه تاسیس آن نیز توسط سران کشورهای قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان امضا شد. در همان سال ازبکستان نیز به این سازمان ملحق شد. در سال 2017 هند و پاکستان به عضویت کامل سازمان همکاری‌های شانگهای درآمدند و در سال 2023 نیز عضویت رسمی ایران در این سازمان تصویب و اعلام شد.

امروزه طول خطوط ریلی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای مجموعا 348/3 هزار کیلومتر است که 210/2 هزار کیلومتر از آنها را خطوط برقی تشکیل می‌دهند. مجموع حجم کالاهای ارسال‌شده از طریق شبکه ریلی این سازمان حدود 8/2 میلیارد تن در سال، گردش کالای آن 7/5 تریلیون تن بر کیلومتر و شاخص گردش مسافرش 1424 میلیارد مسافر بر کیلومتر می‌باشد.

کلیه اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای از زمان تاسیس آن تاکنون به صورت مستمر توجه لازم را به توسعه حوزه حمل‌ونقل ازجمله حمل‌ونقل ریلی معطوف داشته‌اند. چنین اولویت‌بندی موجب شده تا حمل‌ونقل ریلی در چهارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای نقشی کلیدی در تقویت ارتباطات اقتصادی میان کشورهای عضو ایفا کند و به توسعه تجارت و گردشگری نیز کمک نماید. روابط پایاپای در حوزه حمل‌ونقل، یکپارچگی اقتصادی کشورهای منطقه را بیشتر می‌کند و رقابت‌پذیری آنها را افزایش می‌دهد.

بدین ترتیب مطابق با برنامۀ همکاری‌های چندجانبه کشورهای عضو این سازمان در حوزه تجارت و اقتصاد که در تاریخ 23 سپتامبر سال 2003 میلادی به امضا رسیده است، کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای موظف شدند توجه ویژه‌ای را به نظام لجستیکی و حمل‌ونقل منجمله در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی کالا و مسافر از طریق خطوط ریلی، داشته باشند.

در نوامبر سال 2019 میلادی و طی اجلاس شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در ازبکستان نیز حاضرین در اجلاس برنامه‌ای جدید را با چشم‌اندازِ اجرا تا سال 2035 میلادی به تصویب رساندند.

در این سند برخی از زمینه‌های همکاری در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک پیش‌بینی شده است. ازجمله آنها می‌توان به ایجاد کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی جدید و توسعه کریدورهای موجود، همکاری در اجرای پروژه‌های ساخت و نوسازی زیرساخت‌های ریلی، بهبود روابط پایاپای در حوزه حمل‌ونقل، بررسی پروژه‌های ریلی جدید در فضای سازمان همکاری‌های شانگهای، حفظ امنیت وسایل نقلیه و همچنین به‌کارگیری فناوری‌های نوآورانه اشاره کرد.

اواخر اکتبر سال گذشته در خاتمه نشست شورای سران کشورهای عضو، برنامۀ اقدامی در خصوص اجرای طرح تعامل ادارات راه‌آهن کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در شهر بیشکک به امضا رسید. یک هفته پس از این نشست یعنی در تاریخ 1 نوامبر نیز اولین مجمع بین‌المللی حمل‌ونقل سازمان همکاری‌های شانگهای در تاشکند برگزار گردید.

در جریان این مراسم، اعضای سازمان گزینه‌های موجود جهت تشکیل حلقه‌های حمل‌ونقلی و لجستیکی مطمئن، مسائل مربوط به تحقق پروژه‌های زیرساختی درحال ساخت، شیوه‌های بالقوه حفظ رشد اقتصادی در حوزه حمل‌ونقل و همچنین امکان دیجیتالی‌سازی تدریجی آن را مورد بحث‌وبررسی قرار دادند.

سهیل خان معاون دبیرکل سازمان همکاری‌های شانگهای در سخنرانی خود در این مجمع اعلام کرد که افق‌های سازمان در حوزه حمل‌ونقل روزبه‌روز در حال گسترش هستند.

به همین ترتیب بلاروس در سال 2023 سند روند تسریع‌‌یافته عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای را پذیرفت. در نوامبر سال گذشته الکساندر لوکاشنکو رئیس‌جمهور بلاروس، قانون تنفیذ مموراندوم مربوط به تعهدات این جمهوری در قبال دریافت عنوان کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای را امضا نمود. در نتیجه آن بلاروس موظف می‌شود به صورت مرحله به مرحله آن دسته از اسناد داخلی خود را که به این کشور اجازه عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای را می‌دهد، تنفیذ نماید. بلاروس تا 15 آوریل سال 2024 میلادی فرصت دارد این امر را اجرایی کند. پس از لازم‌الاجرا شدن کلیه اسناد بین‌المللی مذکور در مموراندوم و همچنین ضمائم آن در بلاروس، که بخشی از آنها را بلاروس تاکنون تصدیق نموده است، شورای سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در خصوص اعطای عنوان «کشور عضو سازمان» به مینسک تصمیم‌گیری خواهد نمود.

لازم به ذکر است اکثریت کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای موافقت خود را با عضویت بلاروس در این سازمان ابراز داشته‌اند.

وی افزود: «پیوستن ایران به این سازمان و همچنین عضویت بلاروس در آینده فرصت‌های جدیدی را برای توسعه روابط حمل‌ونقلی در فضای سازمان همکاری‌های شانگهای فراهم می‌آورد. نیمی از اعضای سازمان، کشورهای ترانزیتی هستند، لیکن از طرف دیگر بخشی از کشورها هیچگونه دسترسی به دریا ندارند. از همین رو، دنبال نمودن سیاست ترانزیتی هماهنگ منجمله اعمال نظارت یکپارچه بر کالاها را برای کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای مهم می‌دانیم».

دمیتری اِزوِرف معاون وزیر حمل‌ونقل روسیه نیز پیشنهاد همگام‌سازی پروژه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه حمل‌ونقل و همچنین ایجاد سازوکارهای تشویق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مربوط به آن را با شرکای خود در سازمان همکاری‌های شانگهای مطرح نمود.

در همان زمان برگزاری مجمع و در حاشیه آن نیز مموراندوم‌های ایجاد دو کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی جدید یعنی کریدور «بلاروس – روسیه – قزاقستان – ازبکستان – افغانستان – پاکستان» و کریدور «روسیه - دریای خزر – ترکمنستان – ازبکستان – قرقیزستان»، امضا شدند.