روند حمل‌ونقل با شرایط اقتصادی جدید سازگار می‌شود

به خاطر فشار تحریم‌های کشورهای متخاصم، لجستیک حمل‌ونقل کالاهای صادراتی و وارداتی به سوی آسیا تغییر مسیر داده است. اصلی‌ترین تامین‌کننده کالاهای مورد نیاز روسیه و همچنین مصرف‌کننده کالاهای روسی، چین و کشورهای دوست ما از منطقه آسیا-اقیانوسیه می‌باشند. مسیرهای اصلی حمل‌ونقل کالاهای کانتینری از پلیگون شرقی عبور می‌کنند. الکسی شیلو معاون مدیرکل شرکت «راه‌آهن روسیه» و رئیس مرکز خدمات حمل‌ونقل شرکتی در خصوص ثمرات حمل‌ونقل در این مسیر طی سال گذشته و همچنین برنامه‌های فعلی برای سال 2024 میلادی گفتگو کرد.

- وضعیت حمل‌ونقل از طریق پلیگون شرقی در سال گذشته چگونه بوده است؟

- در پایان سال 2023 میلادی حمل‌ونقل کالا به سمت شرق (خطوطی که در قسمت شرقی تقاطع گلوگاهی مژدورچنسک و مارینسک قرار گرفته‌اند) تقریبا به میزان 5 درصد یا 12/7 میلیون تن نسبت به سال 2022 رشد داشته و به عدد 288/2 میلیون تن رسیده است.

صادرات به شرق نیز در این سال به میزان 7 درصد یا 10/4 میلیون تن افزایش داشته و به 153/8 میلیون تن رسیده است. لیکن رشد اصلی را که به میزان 6/6 درصد یا 6/7 میلیون تن بوده، زغال‌سنگ و همچنین کالاهای کانتینری های‌تک به نمایش گذاشته‌اند. شاخص‌های مربوط به حمل‌ونقل این کالاها با 15/5 درصد یا 2 میلیون تن رشد همراه بوده‌اند.

حجم حمل‌ونقل کانتینری در خطوط متصل به ایستگاه‌های پلیگون شرقی تا انتهای سال گذشته 3/74 میلیون TEU (واحد معادل بیست پا) بوده است. این مقدار بیش از 50 درصد از حجم کل ترابری کانتینری می‌باشد. در سال 2023 میلادی از طریق این شبکه 7/4 میلیون TEU کالا حمل شده که به میزان 14/1 درصد بیشتر از سال 2022 است.

به سمت پلیگون شرقی نیز 1/23 میلیون تن TEU کانتینر بارگیری‌شده حمل گردیده که به میزان 18/5 درصد یا 192 هزار TEU بیشتر از شاخص سال 2022 می‌باشد. از این میزان هم بیش از 1 میلیون TEU (افزایش 14/6 درصدی) به وسیله قطارهای کانتینری ارسال گردیده است. سهم تردد کانتینرهای بارگیری‌شده در این مسیر 84 درصد می‌باشد.

در سال 2023 پلیگون شرقی، مسیر اصلی حمل‌ونقل کالاهای صادراتی بوده است. از طریق گذرگاه‌های ریلی و بنادر قرارگرفته در مسیر پلیگون شرقی، در مجموع حدود 963 هزار TEU بارگیری‌شده حمل گردیده که به میزان 44 درصد یا 293 هزار TEU بیشتر از سال 2021 میلادی (پیش از وضع تحریم‌های متعدد) است. سهم حمل‌ونقل کانتینرهای بارگیری‌شده صادراتی از طریق پلیگون شرقی در سال 2023 میلادی از مجموع حمل‌ونقل کانتینر‌های بارگیری‌شده صادراتی، 62 درصد می‌باشد. جهت مقایسه: در سال 2021 این شاخص 45 درصد بوده است.

سهم اصلی‌ترین محموله‌های کانتینری صادراتی به پلیگون شرقی، از حجم کل آنها نیز به شرح ذیل می‌باشند: الوار با سهم 41 درصد، کاغذ 18 درصد، مواد شیمیایی و سودا 10 درصد، غله 9 درصد.

حمل‌ونقل کالاهای وارداتی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سال 2023 میلادی از طریق پلیگون شرقی بیش از 1/25 میلیون TEU کانتینر بارگیری‌شده ارسال گردیده که به میزان 39 درصد یا 349 هزار TEU بیشتر از سال 2022 و به میزان 69 درصد یا 510 هزار TEU بیشتر از شاخص‌های سال 2021 میلادی است. سهم حمل‌ونقل کانتینرهای بارگیری‌شده وارداتی از طریق پلیگون شرقی در سال 2023 از مجموع حمل‌ونقل کانتینر‌های بارگیری‌شده وارداتی، بالغ بر 74 درصد می‌باشد.

از جمله اصلی‌ترین کالاهایی که به روسیه می‌رسند می‌توان به تجهیزات با سهم 19 درصد، کالاهای مصرفی صنعتی با سهم 17 درصد و خودرو با سهم 14 درصد اشاره نمود.

اقدامات نظام‌مند انجام‌شده جهت افزایش راندمان و همچنین استفاده از ذخایر در زمان حمل‌ونقل کالاها، امکان ثبت رکورد حمل کالا را در مواصلات با چین در سال گذشته فراهم نمودند. حجم حمل‌ونقل در این حوزه به میزان 35/5 درصد یا 42/2 میلیون تن رشد داشته و به سطح 161/1 میلیون تن رسیده است. البته توسعه خدمات‌رسانی چندوجهی به کمک وسایل نقلیه آبی، زمینی و ریلی که جهت برداشتن فشار باری وارده بر بنادر خاور دور به دلیل ارسال کالا از طریق رودخانه آمور تا پایانه‌های بارگیری و تخلیه بار سازمان مدیریت مجموعه پایانه‌ها و انبارها و در ادامه قطارهای خاور دور در نظر گرفته شده‌اند، نیز به این امر کمک نموده است. این زنجیره لجستیکی شامل حمل از طریق رود آمور از مبدا بنادر فویوآن و تُنگ‌ژیانگ به مقصد بندر تجاری خاباروفسک، ترخیص گمرکی، بارگیری اموال سازمان خاور دور بر روی خودروها، تحویل به ایستگاه خاباروفسک-2، گردآوری و ارسال کالا به وسیله قطار می‌شود.

طرح جدید حمل بر روی رود آمور از طریق گذرگاه پاکروفکا-راوهه (جمهوری خلق چین) نیز آماده شده است. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده مقصد این مسیر جنوب چین است: از بندر وانینو تا بنادر دریایی استان گوانگ‌دونگ چین.

اقدامات انجام گرفته نه تنها امکان تشکیل زنجیره‌های لجستیکی بین‌المللی جدیدی را فراهم آورده‌اند، بلکه فشار باری وارده بر مسیرهای گلوگاهی شرقی و بنادر دریایی را نیز تا حدودی از آنها برداشته‌اند.

اولین انبار گمرکی افتتاح شده در آگوست سال 2023 میلادی بر روی زیرساخت‌های شرکت «راه‌آهن روسیه» در پایانه ایستگاه کمروو-سارتیروواچنایه، به یکی از حلقه‌های زنجیرۀ حمل‌ونقلی-لجستیکی ارسال محموله‌های صادراتی و وارداتی در مسیر چین – کوزباس – چین تبدیل شده است. پروژه «RZD Import.RF (РЖД Импорт.РФ)» به شرکت‌های واردکننده کالا به روسیه کمک می‌کند تا هزینه‌های مالی خود را کاهش و حجم مرسولاتشان را افزایش دهند. در مدت زمان فعالیت این انبار بیش از 1500 تن کالا، 100 کانتینر جدید روباز (open top) و سه دستگاه ماشین‌آلات در آنجا قرار گرفته‌اند. برای مشتریان انبار گمرکی پشتیبانی کامل از لحظه ورود کالا به خاک روسیه تا لحظه ترخیص آن از انبار گمرکی و سازماندهی «آخرین مایل» در نظر گرفته شده است.

- آیا حجم عمده کالاهای حمل شده از طریق پلیگون شرقی را زغال‌سنگ تشکیل می‌دهد؟

- هنگام صادرات کالا از طریق زیرساخت‌های پلیگون شرقی، اولویت به حمل‌ونقل‌های قرارگرفته در چارچوب دستورات ویژه ریاست کشور داده می‌شود. در صدر آنها صادرات زغال‌سنگ طبق توافق‌نامه‌های موجود با مناطق کلیدی استخراج‌کننده زغال‌سنگ قرار دارد.

در اواخر سال گذشته شرکت «راه‌آهن روسیه» بر حسب تصمیمات اتخاذ شده در نشست با آندری بلوسف معاون اول نخست‌وزیر فدراسیون روسیه، توافق‌نامه‌ای را با شش منطقه به امضا رسانید. در این توافق‌نامه، صادرات زغال‌سنگ از شرکت‌های استان کمروو به میزان 54/1 میلیون تن، جمهوری خاکاسیا به میزان 6/5 میلیون تن، جمهوری تیوا به میزان 0/65 میلیون تن، جمهوری بوریاتیا به میزان 8/5 میلیون تن، جمهوری ساخا (یاکوتیا) به میزان 26/3 میلیون تن و استان ایرکوتسک به میزان 3/3 میلیون تن، به مقصد شرق پیش‌بینی شده است.

بدین ترتیب صادرات 100 میلیون تن زغال‌سنگ از مناطق نامبرده برای سال جاری برنامه‌ریزی شده است. در نتیجه این امر بیش از 60 درصد از ظرفیت حمل محدود زیرساخت‌های عمومی جهت صادرات تضمینی محصولات، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علاوه بر آن، زغال‌سنگ سهم قابل توجهی از ترابری داخلی روسیه به مقصد شرق را نیز به خود اختصاص داده است. در سال گذشته جهت تامین نیازهای بازار داخلی بیش از 58 میلیون تن زغال‌سنگ بارگیری و ارسال شده بود. این مقدار 43 درصد از حجم کل حمل‌ونقل‌های داخلی را در این مسیر تشکیل می‌دهد. از طرف دیگر امروزه تجهیز شرکت‌های روسی مطابق با طرح‌های لجستیکی بهینه، وظیفه کلیدی ما است. حجم قابل توجهی از محصولات حاصل از زغال‌سنگ که جهت رفع نیازها (علی‌الخصوص نیروگاه شرکت «روس‌هیدرو» در خاور دور) ارسال می‌گردند، به مقاصد دوردست حمل می‌شود. لازم به ذکر است شرکت‌های زغال‌سنگ قرارگرفته در نزدیکی بنادر و شرکت‌های دارای بنادر خصوصی، علاقه چندانی نسبت به تامین کالا برای شرکت‌های انرژی از خود نشان نمی‌دهند.

در پایان سال 2023 میلادی ارسال زغال‌سنگ از مناطق غربی‌تر روسیه به شرکت‌های ناحیه فدرالی خاور دور، به 7/6 میلیون تن رسید. مسافت حمل این محموله‌ها به 5300 کیلومتر می‌رسد؛ آنها ضمن رقابت بر سر زیرساخت‌ها، فرصت‌های صادرکنندگان روس را نیز بسیار محدود می‌کنند. در همین رابطه، مسئله کمینه‌سازی حمل‌ونقل نامطلوب زغال‌سنگ به صورت مشترک با وزارت انرژی روسیه در حال انجام است.

شرکت «راه‌آهن روسیه» تمامی ذخایر خود را جهت تضمین صادرات حداکثری محصولات حاصل از زغال‌سنگ که برای حمل در مسیر خطوط پلیگون شرقی در نظر گرفته شده‌اند، به کار گرفته است.

- رقابت فرستندگان کالا بر سر ظرفیت‌های پلیگون شرقی به خاطر تحریم‌هایی که صادرکنندگان را مجبور به تغییر مقصد کالاها از غرب به شرق نموده‌اند، تشدید شده است. هلدینگ «راه‌آهن روسیه» برای رفع نیازهای فرستندگان کالا چه تدابیری اندیشیده است؟

- شرکت «راه‌آهن روسیه» کلیه اقدامات ممکن جهت بیشینه‌سازی صادرات کالا به کشورهای دوست آسیایی را انجام خواهد داد.

طرح‌های توسعه راه‌آهن بایکال-آمور و راه‌آهن سراسری سیبری به صورتی بسیار دقیق دنبال و اجرا می‌شوند. در پایان سال 2022 میلادی ظرفیت حمل پلیگون شرقی به 158 میلیون تن رسید که این ظرفیت، همانطور که در برنامه جامع نوسازی و توسعه زیرساخت‌های اساسی پیش‌بینی شده بود، در سال 2023 میلادی تا 173 میلیون تن افزایش یافت.

با احتساب جریان روبه‌رشد کالا در مواصلات با جمهوری خلق چین، امور مربوط به توسعه گذرگاه‌های خشک ریلی علی‌الخصوص گرودکووو، کامیشووایا، زابایکالسک و نااوشکی در حال انجام است. بدین ترتیب پتانسیل گذرگاه ریلی نیژنه‌لِنینسکایه که اواخر سال 2022 افتتاح گردید، در حال شناخته شدن است.

علاوه بر مراسم عمرانی پیش‌بینی شده در چارچوب برنامه جامع نوسازی و توسعه زیرساخت‌های اساسی، شرکت «راه‌آهن روسیه» مجموعه‌ای از اقدامات تکنولوژیکی را نیز که جهت افزایش اثربخشی عملیاتی زیرساخت‌های موجود پیش‌بینی شده‌اند، اجرایی می‌نماید. این مسئله شامل گسترش تردد قطارهای سنگین، بهبود عملیاتی ایستگاه‌ها و همچنین هدایت قطارهای باری متصل و قطارهای کانتینری یکپارچه می‌شود. این تصمیمات امکان به حداکثر رساندن صادرات کالا در گلوگاه‌های زیرساخت‌ها را در دوره اجرای امور عمرانی عظیم در ماه‌های تابستانی فراهم می‌آورد.

سازگار کردن به موقع روند حمل‌ونقل با شرایط اقتصادی جدید، امکان تصویب قوانین موقت تعیین ترتیب حمل‌ونقل کالاها را در ماه مارس سال 2022 میلادی فراهم آورد. این قوانین به جای قوانین غیرتبعیض‌آمیز دسترسی به شبکه شرکت «راه‌آهن روسیه» به تصویب رسیده بودند. این سند بر اساس اصل توزیع متوازن ظرفیت‎های ترابری میان کالاهای مختلف بر مبنای اهمیت آنها برای اقتصاد کشور تنظیم شده است.

لازم به ذکر است شرکت «راه‌آهن روسیه» همچنان در حال بهبود قوانین موقت بر حسب نیازهای کنونی بازار حمل‌ونقل است. علی‌الخصوص آنکه از زمان لازم‌الاجرا شدن آنها، فهرست وسیعی از تغییرات در خصوص حمل‌ونقل الوار و زغال‌سنگ (در بخش اولویت‌بندی ارسال محصولات شرکت‌های دارای پایگاه مواد خام) و محصولات کشاورزی و غذایی (در بخش اولویت‌بندی حمل‌ونقل این محمولات به وسیله قطارهای کانتینری) درج شده است. همچنین از اولویت ترانزیت کانتینری از کشورهای متخاصم کاسته شد که این امر خود موجب آزادشدن ظرفیت‌ها برای صادرات کالاهای تولید روسیه گردید.

طبق برنامه‌ریزی‌ها، در سال 2024 میلادی ویرایش جدید قوانین غیرتبعیض‌آمیز دسترسی به زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی عمومی که در حال حاضر توسط سرویس فدرال مبارزه با انحصار روسیه در دست تدوین است، لازم‌الاجرا خواهد شد. در تدوین جدید این قوانین، موثرترین تصمیمات اجرایی‌شده در قوانین موقت، لحاظ خواهند شد. این مسئله در نهایت اجازه خواهد داد تا حمل‌ونقل بر حسب منافع حوزه‌های مختلف صنعت روسیه متوازن شود.

- بلوک تجاری حمل‌ونقل و لجستیک، حضور فعالی در برنامه «راه خاور دور: پلیگون توسعه پیشرفته» شرکت «راه‌آهن روسیه» دارد. در این خصوص در سال گذشته چه کارهایی به انجام رسیده است؟

- با توجه به حفظ حمل‌ونقل کالا در جهت شرق در سال 2023، توسعه خدمات لازم برای بازار داخلی روسیه منجمله توسعه مسیرهای دیجیتال و همچنین مسیرهای جدید در مواصلات با چین، به کار بستن راه‌حل‌های نوآورانه و همچنین بهبود فناوری‌ها جهت افزایش بازدهی استفاده از زیرساخت‌ها، نیز ادامه پیدا کرده است.

از قدیم‌الایام توجه ویژه‌ای به تبلیغ خدمات حمل‌ونقل و لجستیک برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط می‌شده است. در حال حاضر خدمات‌رسانی «سرویس موبایل» و «دی‌ام داکر» در حوزه تخصیص ماشین‌آلات ویژه همراه با سازمان مرکزی مدیریت مجموعه پایانه‌ها و انبارها در حال انجام است. «روزهای درهای باز» نیز در فضای «بیزینس من» مرکز چندمنظوره (ام فِ تسِ) به صورت منظم برگزار می‌شوند. نتیجه آنکه طی سال گذشته 242 مشتری جدید از بخش کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (به میزان 10 درصد بیشتر از سال 2022) جذب شده‌اند و حجم سالانه بارگیری شرکت‌های کوچک و متوسط از 11 میلیون تن (2/5 برابر یا به میزان 6/6 میلیون تن بیشتر از سه سال قبل) گذشته است.

روند کانتینری‌سازی حمل‌ونقل نیز ادامه یافته است. کانتینرها ضمن استفاده از فناوری بارگیری در واگن‌های روباز به صورت مشترک با راه‌آهن خاور دور، سازمان مرکزی مدیریت مجموعه پایانه‌ها و انبارها، شرکت «بیزینس اکتیو راه‌آهن روسیه» و ارسال‌کنندگان کالا، از بنادر خاور دور ارسال شده‌اند. در نتیجه، میانگین روزانه صادرات آنها در عرض یک سال به میزان 26 درصد رشد داشته (افزایش نسبت به سال 2022 میلادی 651 TEU در روز بوده) و به 3/2 هزار TEU رسیده است. در عرض یک سال بارگیری کانتینرها بر روی خطوط به میزان 22 درصد رشد داشته و تا سطح بی‌سابقه 1/3 میلیون TEU رسیده است.

توسعه این خدمات با همکاری شرکت «پست روسیه»، به رشد کانتینری‌سازی کمک نموده است. از ژوئن سال 2023 میلادی علاوه بر مسیر اصلی قطارهای کانتینری پستی «روسیه» مسکو-ولادی‌واستوک، مسیر جدید استوپینو-آرتیوم-پریمورسکی نیز آزمایش شده است.

در ماه ژوئیه نیز اولین سرویس فرامرزی حمل‌ونقل سریع‌السیر مرسولات پستی و کالا (تجارت الکترونیک از چین به روسیه) در واگن‌های ارسال بار و مرسولات پستی از هون‌چون به اوسورییسک از طریق گذرگاه مرزی هون‌چون-کامیشووایا، آغاز به کار کرده است. این تکنولوژی نوین کمک می‌کند تا مسئله ارسال محموله‌های کوچک کالا از چین به روسیه و بالعکس حل شود و همچنین توزیع پایگاه کالایی میان گذرگاه‌های مرزی، متوازن گردد. از نوامبر سال 2023 میلادی، ارسال محموله‌ها از چین به صورت منظم در حال انجام است. 12 سفر، سازماندهی گردیده و 221/9 هزار بسته از چین به شهروندان روسیه تحویل داده شده است.

در برنامه‌های سال 2024 میلادی افزایش ارسال محموله‌ها تا سه الی چهار بار در هفته پیش‌بینی شده است. همکاران چینی ما علاقه بسیاری به این خدمات جدید نشان داده‌اند. در این خدمات، مدت زمان تحویل کالاها به میزان پنج الی هفت روز کوتاه‌تر شده و قیمت حمل‌ونقل نیز به میزان 30 درصد نسبت به حمل‌ونقل با خودرو کاهش داشته است.

خدمات جدید، از نظر سرعت تحویل و قیمت جایگزین کامل حمل‌ونقل خودرویی و هوایی خواهند بود. این خدمات به صورت ویژه برای مشتریان فعال در حوزه‌های مرتبط با فناوری‌های پیشرفته و همچنین شرکت‌هایی که در حوزه تجارت اینترنتی فرامرزی فعالیت دارند، منجمله مشتریان بخش کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، مناسب می‌باشد.

جهت کاهش مخاطرات مربوط به اشغال حداکثری ظرفیت‌های سازمان مدیریت مجموعه پایانه‌ها و انبارهای خاور دور، پروژه ارائه خدمات نگهداری در انبار بنابر اصل یک پنجره از طریق مراکز فروش خدمات، در حال اجرا است. این پروژه مختص مشتریانی است که نیاز به نگهداری بار در فضای بسته، محوطه باز و زیر جرثقیلی، عملیات بارگیری و تخلیه بار، روش دستی بارگیری و تخلیه بار، منجمله پالت گذاری و محکم کردن بار در واگن، دارند.

در خاور دور برای اولین بار بود که بر روی شبکه، خدمات نگهداری از کالاها بر پایه ظرفیت‌های سازمان تجهیز به عنوان جایگزینی برای استفاده از انبارهای سازمان مدیریت مجموعه پایانه‌ها و انبارهای خاور دور که دارای خطر واردآمدن فشار باری حداکثری می‌باشند، ارائه می‌شد. این خدمات که ارائه آنها در سپتامبر سال 2023 میلادی در ایستگاه اوسورییسک آغاز شده بود، پیش از هر چیز برای مشتریان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در نظر گرفته شده‌اند و اکنون نیز دیگر در حال گسترش بر روی شبکه می‌باشند.