گسترش بریکس با عضویت کشورهای جدید

اتحادیه «بریک» در سال 2006 و توسط برزیل، روسیه، هند و چین ایجاد شد. اولین اجلاس سران این سازمان نوظهور در سال 2009 در روسیه برگزار گردید. در سال 2010 میلادی جمهوری آفریقای جنوبی به عنوان پنجمین عضو این اتحادیه به آن پیوست و از آن زمان این اتحادیه «بریکس» نامیده شد. در حال حاضر 9 کشور به عنوان اعضای بریکس شناخته می‌شوند. در سال 2024 میلادی کشورهای مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی نیز به گروه بریکس پلاس پیوستند.

اقتصاد کشورهای بریکس پلاس که به سرعت در حال توسعه می‌باشد، نقشی اساسی در تجارت جهانی ایفا می‌کند. اقتصاد این کشورها بیش از 40 درصد استخراج نفت در جهان و نزدیک به 25 درصد صادرات جهانی کالا را به خود اختصاص داده است. امروزه سهم کشورهای بریکس پلاس از تولید ناخالص داخلی جهانی بر اساس شاخص برابری قدرت خرید (PPP) بیش از یک سوم (35 درصد) می‌باشد.

لازم به ذکر است از 1 ژانویه سال 2024 میلادی روسیه ریاست دوره ای این سازمان را پذیرفته است. در نوامبر سال 2023 میلادی نیز ولادیمیر پوتین طرح ریاست خود را تصویب نموده بود. در این سند، ایجاد شرایط لازم جهت توسعه هماهنگ خطوط ریلی و همچنین تحقق پروژه‌های مربوطه پیش‌بینی شده است.

ولادیمیر پوتین در خطابه خود به مناسبت آغاز ریاست روسیه در این سازمان اظهار داشت: «بریکس رفته‌رفته نظر طرفداران و همفکران بیشتری را به سمت خود جذب می‌کند؛ کشورهایی را که در خصوص اصول و مبانی فعالیت این اتحادیه اتفاق نظر دارند. در این نهاد برابری حاکمیت‌ها برقرار است، به مسیر توسعه‌ای که هر یک از اعضا برای خود انتخاب می‌کند احترام گذاشته می‌شود و هر یک از کشورهای عضو منافع دیگران را به صورت متقابل در نظر می‌گیرد. در بنیان این سازمان صداقت، اجماع، تلاش برای تشکیل نظم جهانی چندقطبی و ایجاد مدل عادلانۀ نظام تجاری و مالی جهانی قرار گرفته است. همچنین این اتحادیه به جستجوی راه‌حل‌های جمعی برای مشکلات حاد دنیای مدرن می‌پردازد».

امروزه کشورهای بسیاری علاقمند هستند تا به عضویت بریکس درآیند. تاکنون 25 کشور تمایل خود را در این خصوص اعلام نموده‌اند. همانطور که در فوریه سال جاری مزووکیله جِف ماکِتوکا سفیر آفریقای جنوبی در روسیه در پانزدهمین اجلاس سران در ژوهانسبورگ گفت، در سال گذشته شش کشور نامزد عضویت در این سازمان شده‌اند. این در حالی است که از 23 درخواست مطرح شده، تنها 12 تای آنها مورد بررسی قرار گرفته است. 11 کشور دیگر همچنان منتظرند تا سرنوشتان مشخص شود و ببینند در کازان چه اتفاقی می‌افتد (اجلاس بعدی سران کشورهای عضو بریکس در تاریخ 22 لغایت 24 اکتبر در پایتخت تاتارستان برگزار خواهد شد). انتظار می‌رود در این اجلاس عضویت کشورهایی جدید از بلوکی که درخواست خود را تاکنون تقدیم نموده‌اند، اعلام شود. از جمله این کشورها می‌توان به الجزایر، بلاروس و پاکستان اشاره کرد. احتمال می‌رود عضویت عربستان سعودی نیز مورد بررسی قرار گیرد. البته لازم به ذکر است طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار بود عربستان سعودی در ژانویه سال جاری به این اتحادیه بپیوندد.

در ماه ژوئن نیز نشست وزیران امور خارجه این سازمان در نیژنی نووگورود در فرمت گسترده برگزار خواهد شد. علی صبری وزیر امور خارجه سریلانکا و هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه درخواست خود را برای پیوستن به این اتحادیه اعلام داشته‌اند. پیش از این نیز نیکولاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا و دولت تایلند چنین تمایلی را اظهار نموده بودند.

مولفه مهم این همکاری، توسعه کریدورهای حمل‌ونقلی و ایجاد زنجیره‌های لجستیکی است. به همین دلیل نیز ولادیمیر پوتین در ماه آگوست سال 2023 میلادی در اجلاس سران بریکس در ژوهانسبورگ طرح ایجاد کمیسیون دائمی حمل‌ونقل را کلید زد.

در همان زمان کارگروهِ زیرساختِ شورایِ تجاری بریکس تصمیم تشکیل واحد حمل‌ونقل و لجستیک را اتخاذ نمود. توسعه هماهنگ کریدورهای حمل‌ونقل، کار بر روی دستورکارهای نوآورانه و همچنین تبادل تجربه در حوزه آماده‌سازی نیرو، از جمله وظایف این واحد می‌باشد. در حال حاضر تعداد شرکت‌های حمل‌ونقل و لجستیک عضو این واحد به حدود 80 عدد می‌رسد که 26 تای آنها چینی می‌باشند.

امروزه قرارگیری کشورهای عضو بریکس پلاس بر محورهای مسیرهای کلیدی حمل‌ونقل (شرق-غرب، «یک کمربند – یک راه»، شمال-جنوب، مسیرهای دریایی به مقصد برزیل و همچنین مصر از طریق بنادر حوضه‌های آبریز دریاهای آزوف و سیاه) پیش‌نیازهای لازم جهت توسعه پیشرفته ترابری به وسیله انواع مختلف روش‌های حمل‌ونقل از قبیل دریایی، هوایی و البته ریلی را فراهم می‌آورد.

چین، امارات متحده عربی و هند در سال گذشته سه کشور برتر گروه بریکس از نظر حجم حمل‌ونقل کالاهای تجارت خارجی از طریق شبکه «راه‌آهن روسیه» بوده‌اند. حجم حمل‌ونقل در مسیر چین به میزان 36 درصد رشد داشته است. در حوزه امارات و هند نیز حجم ترابری‌ها به ترتیب به میزان 2/6 برابر و 1/9 برابر با افزایش همراه بوده است. امروزه مجموع طول خطوط ریلی کشورهای عضو بریکس به بیش از 382 هزار کیلومتر می‌رسد که حدود 213 هزار کیلومتر از آنها را خطوط برقی تشکیل می‌دهند. مجموع حجم کالاهای ارسال‌شده از طریق شبکه ریلی نیز 8/4 میلیارد تن در سال، گردش کالا بیش از 7/6 تریلیون تن بر کیلومتر و شاخص گردش مسافر 1420 میلیارد مسافر بر کیلومتر می‌باشد. در آینده این ادغام عمیق‌تر خواهد شد که در نتیجه آن شاهد رشد چند برابری شاخص‌ها خواهیم بود.