سوالات مصاحبه مؤسسه انتشاراتی گودوک روسیه

مرتضی جعفری معاون بهره‌برداری و بازرگانی راه‌آهن و رئیس کمیته ترانزیت راه‌آهن ایران در مصاحبه‌ای اختصاصی با «1520اینترنشنال» از پروژه‌های کلیدی حوزه ریلی این کشور و برنامه‌های توسعه کریدور شمال – جنوب گفت.

1)   صنعت ريلي جمهوري اسلامي ايران در سال‌هاي اخير چه پيشرفتی کرده است؟ اقدامات اصلي انجام شده براي توسعه آن را نام ببريد.

راه‏آهن ج.ا.ا با ارائه شرايط رقابتي در سال‌هاي اخير اقدام به جذب بارهاي جديد در مسيرهاي جديد نموده است و رشد عملکردي خوبي در سالهاي اخير رقم زده است که مي‏توان به موارد زير اشاره نمود:

-       رشد27 درصدي حمل‌ونقل بين‌المللي ريلي در 2 ماه نخست سال 1403 شامل رشد 26 درصدي ترانزيت، رشد 17 درصدي صادرات و رشد 77 درصدي واردات از مرزهاي ريلي در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته

-       رشد 7 درصدي حمل‌ونقل بين‌المللي ريلي و بطور خاص رشد 9 درصدي ترانزيت ريلي در سال 1402 نسبت به سال 1401

-       رشد حمل‌ونقل ريلي از طريق مرزهاي ريلي سرخس (به ميزان 14 درصد)، اينچه‌برون (به ميزان  21 درصد)، آستارا (به ميزان 24 درصد) و بندر عباس (به ميزان 8 درصد) در سال 1402 نسبت به سال 1401

-       حمل قطارهاي کانتينري ترانزيتي از مبدا روسيه در مسير سرخس-بندرعباس در سال 1402

-       براي نخستين بار حمل کانتينر ترانزيتي از روسيه در مسير اينچه‌برون-بندرعباس در سال 1402

-       براي نخستين بار حمل کانتينري  روسيه به مقصد هند در مسير سرخس- بندرعباس در سال 1401

-       سير نخستين قطارهاي کانتينري از روسيه به ترکيه در سال 1401

-       سير نخستين قطار کود روسيه به مقصد ترکيه در سال 1401

-       آغاز به سير محموله ترانزيتي نفتا از مبدا ازبکستان پس از 18 سال توقف در سال 1401

-       سير قطارهاي از پاکستان به ترکيه در قالب قطارهاي ITI  از سال 1400

-       سير قطارهاي کانتينري و همچنين  واگن دانه‌هاي روغني از قزاقستان به ترکيه در سال 1401

-       افتتاح خط آهن خاش - زاهدان به طول 160 کیلومتر

-       افتتاح خط آهن بستان آباد – خاوران به طول 45 کیلومتر به عنوان بخشی از کریدور شرق – غرب

-       افتتاح خط آهن همدان – سنندج به طول 153 کیلومتر

-       افتتاح خط آهن رشت – بندر کاسپین به طول 37 کیلومتر تکمیل کننده کریدور شمال – جنوب

-       افتتاح خط آهن ملایر – کرمانشاه به طول 176 کیلومتر در راستای کریدور شرق – غرب

-       افتتاح خط آهن مهاباد – ارومیه به طول 98 کیلومتر

-       افتتاح خط آهن قزوین – رشت به طول 185 کیلومتر

-       افتتاح خط آهن میانه – بستان آباد به طول 131 کیلومتر

-       افتتاح خط آهن سنگان – شمتیغ به طول 61 کیلومتر.

همچنین از جمله اقدامات انجام شده در جهت توسعه حمل و نقل بين‏الملل در سالهاي اخير مي‏توان به موارد زير اشاره نمود:

-       انعقاد صورتجلسه چهارجانبه چين-قزاقستان-ترکمنستان–ايران در خصوص تعيين تعرفه رقابتي يکسره کانتينري و تعهد زمان سير در  ارديبهشت 1403

-       انجام مذاکرات و هماهنگي‌ها و برنامه‌ريزي مقدماتي جهت اجرايي گرديدن حمل 10 هزار تن زغال‌سنگ ترانزيتي از مبدا روسيه بصورت آزمايشي

-       انعقاد يادداشت تفاهم چهارجانبه ازبکستان، ترکمنستان، ايران و ترکيه در خصوص تعيين تعرفه ترجيهي در مسير در دي ماه 1402

-       انعقاد پروتکل چهارجانبه مابين راه‌آهن‌هاي روسيه، قزاقستان، ترکمنستان و ايران براي تعرفه رقابتي در شاخه شرقي کريدور شمال-جنوب در آبان 1402

-       انجام مذاکرات و هماهنگي‌ها و برنامه‌ريزي مقدماتي جهت اجرايي گرديدن حمل 10 هزار تن زغال‌سنگ ترانزيتي از مبدا روسيه بصورت آزمايشي در بهار 1403

-       برگزاري جلسه مرزي ميان مديران عامل راه‌آهن‌هاي ايران و ترکمنستان با هدف توسعه روابط و افزايش سطح همکاري هاي ريلي دو کشور و نیز برگزاري جلسه مابين مديران عامل راه‌آهن‌هاي ايران و ازبکستان پيرامون موضوعاتي همچون سير واگن‌هاي ايراني در ازبکستان، حق استفاده واگن‌هاي ازبکي در شبکه ريلي ايران و بدهي راه‌آهن ايران به راه‌آهن ازبکستان در سال 1402

-       انعقاد پروتکل دو جانبه با کشور قزاقستان در خصوص شرايط و تعرفه حمل در مسير قزاقستان-ايران و بالعکس در خرداد 1401

2)   تا جايي که مي دانيم اولويت اصلي راه آهن ايران جذب بار و افزايش حجم حمل و نقل داخلي و بين المللي است. چه برنامه هايي در اين زمينه تدوين شده است؟

راه‏آهن ج.ا.ا به منظور رونق بخشي به ترانزيت ريلي، طي جلسات متعددي با راه‏آهن‏هاي کشورهاي مسير با معرفي پتانسيل‏ها و ظرفيت‏هاي راه‏آهن ج.ا.ا به آنها، همکاری و همراهی جهت تعيين تعرفه يکسان در مسیرها و کریدورهای ریلی، پذيرش تعهد زمان سير و تسهيل شرايط تامين واگن مورد نياز، گام موثري را در برداشتن موانع حمل و نقل و ايجاد شرايط رقابتي و جذاب براي صاحبان بار برداشته است.  موقعيت ژئوپليتيکي ايران و اتصال ريلي آن به کشورهاي ترکمنستان، افغانستان، پاکستان وآذربايجان آن را به گذرگاه بسيار مطلوبي براي حمل ريلي در مسير اين کشورها و همچنين مسير کريدور شمال-جنوب (اتصال روسيه به مقاصدي مانند هند، امارات و ... از طریق ایران) و کريدور شرق –غرب (اتصال آسيا به اروپا) تبديل نموده است. با اين وجود راه آهن ج.ا.ا به شرايط موجود اکتفا نکرده است و پروژه هاي زيرساختي متعددي براي توسعه ارتباطات ريلي با کشورهاي منطقه را در دست اقدام دارد که مي‏توان به موارد زير اشاره نمود:

-       ساخت خط ریلی رشت - آستارا

-       اتصال به شبکه ريلي کشور ترکيه از منطقه چشمه ثريا

-       ساخت خط ریلی کرمانشاه-خسروی با هدف اتصال به شبکه ریلی عراق

-       احداث خط نرمال زاهدان - ميرجاوه

-       تکميل اتصال خط راه‌آهن چابهار- زاهدان- ميلک

-       اتصال به شبکه ريلي کشور عراق از طريق مسير شلمچه-بصره

3)   آيا برنامه خاصي براي فعال کردن کريدورهاي حمل و نقل بين المللي به ويژه برنامه توسعه کريدور حمل و نقل بين المللي شمال-جنوب توسط راه آهن ايران اجرا و نظارت مي شود؟

حمل ريلي در مسير کريدور شمال-جنوب از مسير کشور ايران از طريق شاخه شرقي کريدور شمال-جنوب، شاخه مياني درياي خزر و شاخه غربي کريدور شمال-جنوب به شرح ذيل امکان پذير مي‌باشد.

الف. حمل تمام ريلي در شاخه شرقي کريدور شمال-جنوب از مرزهاي اينچه‏برون و سرخس

ب. حمل ترکيبي (دريايي-ريلي) از مسير ترانس-کاسپين از بنادر اميرآباد و انزلي

د. حمل ترکيبي (ريل-جاده) در  شاخه غربي کريدور شمال-جنوب از  مرز آستارا

در حال حاضر ظرفيت و امکانات مرزهاي اينچه‏برون و سرخس فرصت خوبي را براي ترانزيت تمام ريلي در شاخه شرقي کريدور شمال-جنوب فراهم آورده است و ظرفيت حمل سالانه 7 تا 10 میليون تن در مسير سرخس-بندرعباس و 4 تا 6 ميليون تن در مسير اينچه‏برون-بندرعباس وجود دارد. در سال‌هاي گذشته، متوسط زمان سير  قطارهاي باري از مبدا مسکو به مقصد بندرعباس از شاخه شرقي درياي خزر 15 روز به طول مي‏انجاميده است که در مقايسه با زمان 40 روزه حمل دريايی، شرایط بسيار مطلوبی در اين شاخه بوده است.

با وجود عدم اتصال تمام ريلي در شاخه غربي کريدور شمال-جنوب، در حال حاضر حمل ترکيبي از مرز آستارا رونق بسيار خوبي پيدا کرده است. سير قطار کانتينري در مسير فنلاند-روسيه-آذربايجان-ايران در تيرماه سال 1400  از مرز آستارا تجربه موفقي براي حمل در شاخه غربي کريدور شمال جنوب رقم زد به طوري‏که سير اين قطار از مرز آستارا تا بندرعباس تنها 3 روز به طول انجاميد. اين قطار کانتينري مسافت 7200 کيلومتري را در 22 روز طي نمود که در قياس با زمان بيش از 40 روزه دريايي از کانال سوئز حدود 45 درصد در زمان ترانزيت صرفه جويي گرديد.

4)  آيا راه آهن ايران در حال حاضر از تبادل الکترونيکي اطلاعات در حوزه جابجايي اسناد براي حمل و نقل بار و مسافر استفاده مي کند؟ در صورت امکان برنامه هاي آتي در اين زمينه را توضيح دهيد.

تبادل الکترونيکي داده ها با کشورهاي مسير از اولويتهاي بسيار بالاي راه آهن ج.ا.ا بوده است و در همين راستا مذاکرات متعددي با کشورهاي همسايه انجام پذيرفته است و پروژه‏هايي در اين خصوص تعريف گرديده است. در حال حاضر، تبادل الکترونيکي اسناد با کشور ترکيه از مرز رازي صورت مي‏گيرد و اميد است در آينده تبادل الکترونيکي داده با ساير کشورهاي مسير تحقق پذيرد.