در دوره ریاست فدراسیون روسیه بر بریکس، اقدامات گسترده‌ای انجام شده است که در آینده باعث بهبود تعاملات حمل‌ونقلی و لجستیکی کشورهای عضو این اتحادیه بین‌اللملی خواهد گردید.
حرکت رو به جلو
در حال حاضر بریکس شامل 10 عضو است. در بستر این اتحادیه هم‌اکنون طرح‌های بسیاری در حوزه سیستم‌های جدید پرداخت، ایجاد ابزارهای تامین مالی برای پروژه‌های توسعه پایدار، تضمین امنیت جهانی، بیمه، توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی، توسعه ظرفیت‌های انسانی و برخی موارد دیگر، در دست بررسی است.
در شرایطی که تجارت جهانی در دهه میلادی گذشته به طور میانگین سالانه 3 درصد رشد داشته، تجارت میان کشورهای بریکس شاهد رشد سالانه 11 درصدی بوده است. با توجه به روند روبه‌رشد تبادل کالا میان کشورهای عضو این گروه، اهمیت ارتقای ارتباطات لجستیکی آنها و توسعه مسیرهای حمل‌ونقل بین‌المللی که کشورهای عضور را از طریق زیرساخت‌هایی مطمئن و کارآمد به یکدیگر متصل می‌کنند، افزایش می‌یابد.
علاوه بر رشد تجارت متقابل، افزایش قابل‌توجه سرمایه‌گذاری‌ها در داخل بریکس نیز مشاهده می‌شود. لازم به ذکر است، بخش عمده‌ای از این وجوه [سرمایه‌گذاری‌شده] به توسعه بخش‌های مهم از جمله زیرساخت‌ها، انرژی، حوزه فناوری و همچنین تولید، اختصاص یافته است.
نقش فدراسیون روسیه
در دوره ریاست روسیه بر بریکس در سال 2024 میلادی، واحد (زیرگروه) حمل‌ونقل و لجستیک در شورای تجاری بریکس آغاز به کار کرد. این واحد تاکنون نمایندگان بیش از 100 سازمان تخصصی را از کشورهای عضو گرد هم آورده است.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در جریان سخنرانی خود در شانزدهمین اجلاس سران بریکس که پاییز امسال در کازان برگزار گردید، اظهار داشت: «طی سال جاری در چارچوب بریکس گفت‌وگوهای مستمری در این زمینه آغاز شده و واحدهای حمل‌ونقل و لجستیک نیز در جریان شورای تجاری شکل گرفته‌اند. در حال حاضر پروژه‌های دارای چشم‌انداز، مانند ایجاد پلتفرم لجستیکی دائم بریکس، تهیه گزارش بررسی مسیرهای حمل‌ونقل، افتتاح بستر ارتباط الکترونیکی در حوزه حمل‌ونقل و همچنین تاسیس صندوق مشترک بیمه اتکایی، در دست بررسی هستند».
این اقدامات به همسویی حداکثری دیدگاه‌های شرکای بریکس در خصوص توسعه مسیرهای تجاری کلیدی از همان ابتدای امر کمک کرده و شناسایی موانع فیزیکی و غیرفیزیکی که جلوی افزایش بیشتر حجم تجارت خارجی را می‌گرفته‌اند، تسهیل نموده است.
لازم به ذکر است، واحد مذکور گزارش بررسی موانع حمل‌ونقل در بریکس را تهیه کرده و زمینه‌های اقدام مشترک برای رفع این موانع از طریق توسعه انواع حمل‌ونقل (دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی) را مشخص نموده است.
سرگی پاولوف معاون اول مدیرعامل شرکت «راه‌آهن روسیه» اعلام کرد که کارشناسان حمل‌ونقل بریکس، 37 پروژه را در خصوص افزایش ارتباطات لجستیکی کشورهای عضو این اتحادیه تعیین نموده‌اند. وی گفت: «ما در حال حاضر روند تنظیم سندی نظام‌مند (گزارش بررسی موانع بریکس - سردبیر) را به صورت مشترک آغاز کرده‌ایم. در این سند زمینه‌های اقدام مشترک برای رفع موانع ارتباط لجستیکی و همچنین زمینه‌های تلاش مشترک در جهت توسعه مسیرهای حمل‌ونقل را منعکس خواهیم کرد».
علاوه بر این، آن دسته از مسیرهای دارای اولویت که ارتباط لجستیکی کشورهای بریکس را برقرار می‌کنند، نیز توسط این واحد تعیین شده‌اند. از جمله آنها می‌توان به کریدورهای «شمال-جنوب» و «شرق-غرب»، مسیرهای بین‌المللی دریایی، کریدورهای ترانس‌آفریقایی آتی و مواردی از این قبیل اشاره نمود. البته تلاش‌ها برای شناسایی «تنگناها» به صورت مستمر ادامه دارد و توصیه‌نامه‌هایی برای رفع آنها نیز در دست تدوین است. این اقدامات شامل تمامی انواع حمل‌ونقل، از جمله ریلی، دریایی و هوایی، می‌شود. همچنین فهرستی از پروژه‌های زیرساختی که اجرای آنها می‌تواند به ارتقای کارایی مسیرهای بریکس کمک کند، در حال تهیه است.
پاولوف در جریان اجلاس کازان اظهار داشت: «ظرفیت‌های همکاری هلدینگ «راه‌آهن روسیه» با کشورهای بریکس در حوزه توسعه حمل‌ونقل بسیار گسترده است».
روسیه از ظرفیت‌های قابل‌توجهی برای مشارکت در ایجاد و نوسازی زیرساخت‌های ریلی برخوردار است و می‌تواند نقش پیمانکار خارجی را ایفا کند. کشورهای بریکس نیز در حال حاضر به پروژه‌های مربوط به ایجاد یک فضای حمل‌ونقل یکپارچه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا علاقه نشان می‌دهند.
بر اساس داده‌هایِ مرکز خدمات حمل‌ونقل سازمانیِ شرکت «راه‌آهن روسیه»، در سال 2024 میلادی حجم حمل‌ونقل کالا از طریق شبکه راه‌آهن روسیه در مواصلات کشورهای بریکس تقریبا 300 میلیون تن بوده است. از نظر جغرافیایی، بیشترین حجم حمل‌ونقل با چین انجام شده است (160/2 میلیون تن، رشد 8/6 درصدی). همچنین افزایش قابل توجهی در جریان کالا با امارات متحده عربی (رشد 23 درصدی، تا 58 میلیون تن)، برزیل (رشد 17/3 درصدی، تا 19/2 میلیون تن)، عربستان سعودی (رشد 44 درصدی، تا 3/9 میلیون تن) و ایران (رشد 10/1 درصدی، تا 0/7 میلیون تن) به ثبت رسیده است.
پلتفرم حمل‌ونقل و لجستیک
یکی از تصمیمات کلیدی نشست واحد حمل‌ونقل و لجستیک، حمایت از پیشنهاد امارات متحده عربی در خصوص ایجاد یک «پلتفرم جهانی حمل‌ونقل و لجستیک» به صورت دائمی بود. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده این پلتفرم در سال 2025 میلادی راه‌اندازی خواهد شد.
«پلتفرم جهانی حمل‌ونقل و لجستیک» به‌عنوان مرکزی مهم برای هماهنگی میان کشورهای بریکس در حوزه لجستیک عمل خواهد کرد و با اجرای عملی توصیه‌نامه‌های تدوین‌شده کار شورای تجاری را تکمیل خواهد نمود.
انتظار می‌رود که پلتفرم یادشده نقش یک هماهنگ‌کننده را ایفا کرده و تعامل مؤثر میان کشورهای بریکس، شرکای بین‌المللی، نهادهای دولتی و بخش خصوصی را تضمین نماید. این پلتفرم بر مبنای مشارکت آزاد و داوطلبانه فعالیت خواهد داشت و در عین حال اجرای عملی توصیه‌نامه‌های شورای تجاری را در خصوص توسعه حمل‌ونقل و لجستیک، استفاده از راهکارهای پیشرفته، فناوری‌های نوآورانه، استانداردهای زیست‌محیطی و سیاست‌های مرتبط با حمل‌ونقل و توسعه زیرساخت‌ها، تضمین می‌کند.
این امر به توسعه حوزه حمل‌ونقل و لجستیک بر اساس بهترین تجربیات جهانی کمک خواهد کرد و در عین حال امکان انعطاف‌پذیری را برای تطبیق راهکارها متناسب با ویژگی‌های ملی و اولویت‌های هر یک از اعضا، فراهم می‌سازد.
مشارکت سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی که به فرآیندهای حمل‌ونقل پایدار و ایمن علاقه‌مند هستند، نیز در پلتفرم جهانی حمل‌ونقل و لجستیک آزاد خواهد بود.
علاوه بر آن، به منظور تبادل بهترین تجربیات و نوآوری‌ها و بر اساس طرحی که در سال جاری تدوین و توسعه یافته است، برنامه‌ریزی‌های لازم برای ایجاد یک بستر ارتباط الکترونیک با عنوان «حمل‌ونقل بریکس» در دست انجام است. این بستر به بررسی و شناسایی راه‌های ممکن برای بهبود هماهنگی فعالیت‌ها در حوزه طراحی پروژه‌های مشترک در بریکس کمک خواهد کرد.
به صورت موازی، پروژه «آکادمی حمل‌ونقل بریکس» نیز در حال توسعه است. هدف از این پروژه، برقراری ارتباطات متقابل در حوزه بازدیدهای فنی، کارآموزی و آموزش، از جمله برنامه‌هایی برای جوانان، و همچنین حمایت از رویدادهای آموزشی و پرورشی (آنلاین و حضوری) در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک، می‌باشد.
در چارچوب این پروژه تاکنون هفت وبینار برای علاقمندان (آخرین وبینار در 25 دسامبر برگزار گردید؛ این وبینارها به صورت میانگین با حضور ۲۰۰ الی ۳۰۰ شرکت‌کننده و به صورت آنلاین برگزار می‌شوند)، و یک دوره کارآموزی حضوری برای کارشناسان حوزه راه‌آهن و متخصصان حوزه لجستیک از چین در شهر سن‌پترزبورگ و با موضوع توسعه مسیر «شرق-غرب» سازماندهی شده است. برنامه‌ریزی‌ها برای توسعه بیشتر این پروژه در دستور کار قرار دارد.
چشم‌انداز جهانی
در همین زمان روسیه، طرح ایجاد یک پلتفرم سرمایه‌گذاری جدید برای حمایت از اقتصادهای ملی و کشورهای شرق و جنوب جهانی را در بریکس ارائه نمود. اعضای بریکس در حال حاضر در حال بحث و بررسی پیرامون امکان ایجاد یک نظام بانکی هستند که بتواند بدون آنکه جایگزین سیستم‌های ملی کشورهای بریکس شود، هزینه‌های کشورهای عضو را کاهش دهد. طرفین در خصوص ضرورت استفاده از ارزهای ملی در معاملات مالی میان کشورهای عضو بریکس، اتفاق نظر داشتند.
به منظور آنکه پروژه‌های بین‌المللی از مرحله بحث و بررسی به مرحله اجرا برسند، وجود یک هماهنگ‌کننده که بتواند اثرات اقتصادی این پروژه‌ها را برای همه اعضا ارزیابی کند، ضروری است. در بریکس، این نقش توسط بانک توسعه جدید (NDB) ایفا می‌شود. بانک توسعه جدید باید تحقیقات جامع فنی و اقتصادی را به انجام برساند، اسناد پروژه را تدوین کند و کنسرسیومی متشکل از اعضا را نیز تشکیل دهد.
در این میان نقش اساسی را در شکل‌گیری سیاست‌های بانک، کشورهایی ایفا می‌کنند که در موقعیت‌های کلیدی قرار دارند و از بیشترین نفوذ در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها برخوردار می‌باشند.
شایان ذکر است که پلتفرم یکپارچه بریکس برای همکاری متقابلا سودمند ایجاد شده و اکنون نیز توجه شرکای جدیدی را به خود جلب کرده است. به نقل از یوری اوشاکوف دستیار رئیس جمهور روسیه در مصاحبه با خبرنگاران، روسیه از برخی از کشورها تاییداتی در خصوص آمادگی‌شان برای عضویت در بریکس دریافت کرده است.
وی تصریح کرد: «یکی از نتایج مهم اجلاس سران، ایجاد دسته‌بندی جدیدی از کشورها تحت عنوان «شرکای بریکس» و توافق در خصوص فهرستی از عناوین ۱۳ کشور بود. این کشورها دعوت‌نامه‌هایی رسمی دریافت نموده‌اند. تا به امروز نیز اعلام آمادگی کشورهایی چون بلاروس، بولیوی، اندونزی، قزاقستان، کوبا، مالزی، تایلند، اوگاندا و ازبکستان در خصوص دریافت عنوان «شریک بریکس» تایید و وصول گردیده است».
بدین ترتیب، از تاریخ 1 ژانویه سال 2025 میلادی کشورهای مذکور رسما عنوان «شریک بریکس» را دریافت خواهند کرد. وی در ادامه افزود: «اما ما انتظار داریم که در آینده نزدیک، پاسخ چهار کشور دیگر را که برای آنها نیز دعوت‌نامه ارسال شده است، دریافت کنیم».
در ادامه نمایندگان این کشورها به جلساتی جداگانه در چارچوب اجلاس سران بریکس و دیدارهای وزرای امور خارجه (شرپا/سوشرپا) دعوت خواهند شد.
لازم به ذکر است، ریاست بریکس در سال 2025 میلادی به برزیل منتقل شده است و انتظار می‌رود اولویت‌های کاری و برنامه‌های مربوطه در اوایل سال میلادی آینده ارائه شوند. اجلاس بعدی سران بریکس نیز برای ژوئیه 2025 برنامه‌ریزی شده است.
Read next content