سیر صادرات بلاروس

موضوع اصلی این نشست، تجمیع تلاش‌های ادارات راه‌آهن فضای 1520 و کشورهای دوست جهت برقراری تجارت خارجی و افزایش حجم آن بود.

در این کنفرانس نمایندگان ادارات راه‌آهن بلاروس، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، آذربایجان، چین، ازبکستان، شرکت‌های لجستیکی و اکسپدیتوری و همچنین شرکت‌های بزرگ ارسال‌کننده کالا حضور داشتند.

هدف از برگزاری این رویداد، توسعه صادرات شرکت‌های جمهوری بلاروس با بهره‌گیری از حمل‌و‌نقل ریلی و همچنین استفاده موثر از پتانسیل حمل‌و‌نقلی و ترانزیتی راه‌آهن بود. تمرکز شرکت‌کنندگان نیز بر حل معضلات حمل‌و‌نقل کالا در شرایط جدید از طریق مسیرهای جایگزین، آمادگی زیرساخت‌ها جهت تضمین تردد بدون مانع محموله‌هایی که حجمشان روزبه‌روز افزایش می‌یابد و همچنین توسعه طرح‌های موثر حمل‌و‌نقل و لجستیک برای رساندن محصولات شرکت‌های بلاروسی به بازارهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای «قوس دور» معطوف بود.

ولادیمیر موروزوف رئیس راه‌آهن بلاروس در افتتاحیه این کنفرانس خاطرنشان کرد: «در چارچوب کنفرانس سال گذشته، ما سازوکارهای لجستیکی مناسبی را برای ارائه خدمات ترابری باکیفیت به دولت و حوزه تجارت طراحی کردیم. اکنون ما در شرایط جدید در حال کار هستیم و با موفقیت نیز آن‌ها را اجرا می‌کنیم. همه این‌ها تنها به لطف رویکرد مشترک و هماهنگ جهت حل‌وفصل مسائل، ضمن حفظ تعادل منافع همه بازیگران عرصه حمل‌و‌نقل و لجستیک امکان‌پذیر شده است».

در تأیید این سخنان، پیوتر دولوب معاون اول راه‌آهن بلاروس، حجم کالاهایی که از طریق راه‌آهن بلاروس در سال 2023 حمل شده بودند را به اطلاع حضار جلسه رساند. به گفته وی، سهم حمل‌و‌نقل باری راه‌آهن بلاروس با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و جمهوری خلق چین بیش از 90 درصد از حجم کل ترابری بین‌المللی بوده و نسبت به سال 2022 میلادی، 10 درصد افزایش داشته است. همچنین در پایان سال 2023 میلادی، حجم بارگیری در بخش صادرات بالغ بر 72/6 میلیون تن بوده که در مقایسه با سال 2022، افزایش 15/6 درصدی را تجربه کرده است.

وی همچنین افزود که در حال حاضر شرایط برای ارسال محصولات بلاروسی با بهره‌گیری از بنادر روسیه، از طریق مسیرهای زمینی به مقصد چین و کشورهای آسیایی و همچنین از طریق کریدور شمال-جنوب به مقصد هند، ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس فراهم شده است.

مهمترین شریک راهبردی راه‌آهن بلاروس، شرکت «راه‌آهن‌ روسیه» است. الکساندر خاتیانوف، معاون اول مرکز خدمات حمل‌و‌نقل شرکتی «راه‌آهن روسیه»، در مورد نتایج کار مشترک، توسعه پروژه‌های لجستیکی و همچنین نوسازی زیرساخت‌های درنظر گرفته شده جهت افزایش حجم حمل‌و‌نقل محصولات صادراتی بلاروس سخنرانی کرد.

بر اساس گزارش شرکت سهامی عام «راه‌آهن‌ روسیه»، حجم حمل‌و‌نقل با مشارکت راه‌آهن‌های بلاروس و روسیه در پایان سال 2023 میلادی با افزایش 7/6 درصدی همراه بوده است که با پویایی رشد سال 2022 مطابقت دارد. حمل‌ونقل کالا در مواصلات دوجانبه 34 درصد افزایش داشته و حمل‌ونقل‌های ترانزیتی در مسیر جمهوری بلاروس نیز دو برابر شده است. ترانزیت بیش از 70 درصد از این حمل‌ونقل‌ها از طریق راه‌آهن روسیه و در مسیر بنادر شمال غربی فدراسیون روسیه انجام می‌شود که تا انتهای سال گذشته نیز به میزان 2/5 برابر رشد داشته‌اند.

پیوتر دولوب همچنین به افزایش ارسال قطارهای کانتینری حاوی محصولات بلاروسی به چین اشاره کرد. بنابراین، اگر در سال 2021 میلادی 151 قطار کانتینری در مسیر بلاروس-چین ارسال شده، سال گذشته این میزان به بیش از 1500 قطار رسیده است. برنامه‌های سال جاری نیز با رشد مثبت پیش‌بینی شده‌اند.

ولادیمیر موروزوف نیز خاطرنشان کرد: «نیاز بلاروس 150 تا 170 قطار کانتینری در ماه است، لیکن به دلیل فقدان ظرفیت باربری کافی در زیرساخت‌ها، برای صاحبان کالاها محدودیت‌هایی درنظر گرفته‌ایم».

به گفته پیوتر دولوب نیز رشد حمل‌و‌نقل به طور کامل نیازهای صادرکنندگان بلاروسی و به طور کلی کشور را برآورده نمی‌کند و میزان نیاز و اهداف مدنظر بسیار بالاتر است. لازم است حمل‌ونقل مستمرِ حجم روبه‌رشد محموله‌ها در مسیرهای موجود برای صادرکنندگان بلاروسی تامین و تضمین شود.

راه‌آهن بلاروس جهت افزایش حجم حمل‌ونقل، به صورت منظم در حال تدوین و تصویب اسناد حقوقی قانون‌گذاری، افزایش ناوگان حمل‌ونقل‌ ریلی و همچنین به‌کارگیری واگن‌های خصوصی به جهت بارگیری برای صادرات می‌باشد.

علاوه بر این، جهت رفع نیازهای روبه‌رشد حوزه صادرات محصولات بلاروسی، راه‌آهن بلاروس و شرکت «راه‌آهن‌ روسیه» در آگوست سال گذشته توافقنامه‌ای را در خصوص نوسازی و توسعه زیرساخت‌های ریلی نُهمین کریدور حمل‌و‌نقل به مقصد بنادر شمال غرب فدراسیون روسیه امضا نمودند. بر اساس این سند، طرف روسی باید در محوطه راه‌آهن آکتیابرسکایا هفت خط فرعی بسازد، شبکه‌های ارتباطی را در بخش بخش لوگا - باتِتسکایا مجددا به لحاظ فنی تجهیز کند و همچنین خطوط ریلی منتهی به بندر برونکا را توسعه دهد.

الکساندر خاتیانوف گفت: «در ارتباط با برونکا، امور مربوط به آماده‌سازی محوطه ساخت‌و‌ساز در سپتامبر سال گذشته آغاز شده است. در حال حاضر نیز امور تامین مستندات و ثبت آزادسازی ساختمان‌های شهری و خصوصی جهت عملیات ساخت‌ و مونتاژ در حال انجام است».

علاوه بر اینها، وی خاطرنشان کرد که امروزه توسعه و استفاده از همه راه‌حل‌های حمل‌و‌نقلی جایگزین و در وهلۀ اول کریدور بین‌المللی شمال-جنوب بسیار مهم است. در سال گذشته حدود 700 هزار تن محموله ارسالی از بلاروس عمدتاً از مسیر غربی این کریدور بین‌المللی حمل شده است.

خاتیانوف همچنین تاکید کرد: «توسعۀ حمل‌و‌نقل در دو انشعاب دیگر این کریدور نیز ضروری است. در حال حاضر برای صادرکنندگان بلاروسی نرخ‌های تعرفه‌ای یکسانی جهت حمل کانتینری کالا در سرتاسر مسیر شرقی کریدور وجود دارد».

سرگی سالوژِنکین معاون نهاد مدیریت شورای حمل‌و‌نقل ریلی کشورهای عضو اتحادیه، در این باره بیان داشت که جهت افزایش حجم حمل‌و‌نقل از طریق کریدور بین‌المللی شمال-جنوب، در چارچوب شورای حمل‌و‌نقل ریلی کشورهای عضو اتحادیه، الزامات اسناد حقوقی-فنی وسایل نقلیه ریلی که برای بهره برداری در این کریدور در نظر گرفته شده‌اند، توافق و تصویب شده است.

وی همچنین افزود: «ترکیب این شورا افزایش داشته است و ادارات راه‌آهن ایران و افغانستان نیز به عنوان اعضای وابسته به عضویت آن درآمده‌اند که این امر خود اجازه می‌دهد تا همکاری طرفین ذی‌نفع در مناطق ثقل کریدور به صورتی اساسی‌تر و منسجم‌تر بررسی شود».

به گفته الکساندر خاتیانوف، استفاده از فناوری‌های دیجیتال و دیجیتالی‌شدن فرآیند برنامه‌ریزی حمل‌و‌نقل نیز می‌تواند تاثیری مثبت بر افزایش حجم محموله‌ها داشته باشد. امروزه هم شرکت راه‌آهن‌ روسیه و هم راه‌آهن بلاروس دارای محصولات نرم‌افزاری خود می‌باشند که باید آن‌ها را نیز همگام‌سازی کرد و یک فضای دیجیتالی واحد ایجاد نمود.

در حال حاضر مسائل مربوط به سازماندهی حمل‌و‌نقل به ایران از مسیر شرقی کریدور شمال-جنوب در دست بررسی و اقدام است که در این خصوص «راه‌آهن قزاقستان» حلقه مهم آنها محسوب می‌شود. دارخان موراتخانوف مدیر دپارتمان بازاریابی و توسعه خدمات شرکت سهامی «راه‌آهن قزاقستان - حمل‌و‌نقل بار» خاطرنشان کرد که مسیر شرقی کریدور شمال-جنوب، مسیری بهینه برای ارسال کالاهای صادراتی بلاروس به ایران و در ادامه به هند و کشورهای حوزه خلیج فارس است.

وی افزود: «شرکت ملی «راه‌آهن قزاقستان (قزاقستان تمیر ژولی)» به همراه ادارات راه‌آهن روسیه، ترکمنستان و ایران به‌طور جدی برای توسعه کریدور شمال-جنوب تلاش می‌کنند. به منظور افزایش ظرفیت باربری این کریدور نیز امور مربوط به بهبود کارایی نقاط اتصال بین‌المللی در دست اجرا هستند، همچنین جهت حمل‌و‌نقل کالا در کانتینر و واگن نیز تعرفه‌های رقابتی تعیین گردیده است».

به گفته موراتخانوف، به منظور افزایش ظرفیت ترانزیت و حمل‌و‌نقل، عملیات مربوط به پروژه‌های زیرساختی بزرگ در حال انجام است که از جمله آن‌ها می‌توان به: احداث بخش دربازا-ماکتارال تا مرز ازبکستان که امکان برداشتن فشار باری از ایستگاه ساری‌آغاش به سمت آسیای مرکزی را فراهم می‌آورد؛ احداث خطوط ثانویه در بخش دوستیک-مویینتی که ظرفیت باری را در این بخش بیش از 5 برابر افزایش می دهد؛ احداث خط آهن آیاگوز-بختی و سومین گذرگاه مرزی جدید در مرز چین اشاره کرد.

جوی گوجیانگ معاون مهندس ارشد شرکت دولتی «راه‌آهن‌ چین» و رئیس دپارتمان همکاری‌های بین‌المللی، نیز به نوبه خود بیان داشت که مطابق با برنامه دولت جمهوری خلق چین، «راه‌آهن چین» با بهره‌گیری از مزیت مدیریت یکپارچه شبکه راه‌آهن ملی و نقش سازنده خود در نظام جامع حمل‌و‌نقل ملی، در حال تسریع گام‌های خود را برای ایجاد یک نظام لجستیکی مدرن می‌باشد. طی سال‌های 2023-2022 میلادی، تقریباً 4 میلیارد تن بار از طریق خطوط ریلی چین جابه‌جا شد که امکان دستیابی به یک رکورد تاریخی دیگر و همچنین حفظ روند رشد حمل‌ونقل را برای هفتمین سال متوالی فراهم کرد. «راه‌آهن چین» در شاخص‌های کلیدی همچون حجم حمل‌و‌نقل و همچنین گردش کالا در رتبه اول جهان قرار دارد.

با احتساب توسعه نیازهای لجستیک مدرن، «راه‌آهن چین» محصولاتی سیستمیک ایجاد کرده است که حمل‌و‌نقل کالا را در خطوط تندرو با سرعت 250 کیلومتر در ساعت و همچنین با قطارهای معمولی با سرعت‌های 160، 120 و 90-80 کیلومتر در ساعت فراهم می‌آورد. و اینگونه به‌تدریج حلقه لجستیکی برای حمل سریع‌السیر بار در سراسر کشور شکل گرفته است. بارهای مربوطه در مسافت‌های 500 کیلومتر در عرض یک روز، 1000 کیلومتر در عرض دو روز و 2 هزار کیلومتر در عرض سه روز تحویل داده می‌شوند. همچنین قابلیت‌های پلتفرم آنلاین باربری «95306» در حال توسعه است که از طریق آن خدمات مربوطه در هفت روز هفته و 24 ساعت شبانه‌روز ارائه می‌گردد. دیجیتالی‌کردن کل فرآیند حمل‌و‌نقل نیز در دست اجرا است.

در چارچوب پروژه سازماندهی حمل‌ونقل قطارهای کانتینری در مسیر چین-اروپا، سه کریدور اصلی نیز ایجاد شده است که از بخش‌های غربی، مرکزی و شرقی چین می‌گذرند. در سال‌های اخیر، عملیات نوسازی ایستگاه مرزی آلاشانکوو و منچوری، عملیات افزایش ظرفیت عبوری خطوط منتهی به آن‌ها و همچنین احداث خطوط ثانویه در بخش جینگهه–آلاشانکوو در دست اجرا هستند و تردد از طریق گذرگاه مرزی نیژنه‌لِنینسکایه-تُنگ‌ژیانگ نیز آزاد است. همه این عوامل امکان افزایش قابل توجه ظرفیت عبوری و حمل‌ونقل در گذرگاه‌های مرزی و همچنین پاسخگویی به نیازهای رو به رشد حوزه حمل‌و‌نقل در مسیرهای بین‌المللی را فراهم آورده است.

آلکسی گروم مدیرکل «اُتلک اِرا» در سخنرانی خود در مورد روندهای فعلی حمل‌ونقل کانتینری جهان صحبت کرد. وی اظهار داشت: «حجم کل حمل‌ونقل جهانی به وسیله کانتینرها در سال 2023 میلادی تقریباً 130 میلیون TEU بوده است. بیش از 75 درصد از این مقدار (تقریباً 100 میلیون کانتینر) در سال 2023 در مواصلات با اوراسیا حمل شده است. کارشناسان انتظار دارند میانگین افزایش سالانه در 3 تا 4 سال آینده، 3/4 درصد (3/5 میلیون TEU) باشد. اگر این حجم را به قطار تبدیل کنیم، حدود 100 قطار کانتینری در روز اضافه می‌شود. البته که حمل‌و‌نقل دریایی همچنان پیشتاز است، اما از نظر من این سناریو که بخشی از این رشد کانتینری را خطوط ریلی به خود اختصاص خواهند داد، مسئله خارق‌العاده‌ای نیست. اگر مسیرهای ترانزیتی ریلی اوراسیا از جمله مسیرهای «اتلک ارا» از طریق زیرساخت‌های جمهوری‌های قزاقستان، بلاروس و فدراسیون روسیه را به عنوان مبنا در نظر بگیریم، تنها طی سال‌های اخیر این سهم به 3/1 درصد افزایش داشته که یعنی در طول یک سال تقریباً دو برابر شده است».

به گفته گروم، هدف شرکت «اتلک ارا» که عبارتست از دستیابی به حجم حمل‌ونقلی 1 میلیون کانتینر، دچار تغییر نخواهد شد. حجم حمل‌و‌نقل این شرکت طی سه سال گذشته در سطح 700 هزار TEU در سال بوده است.

مدیرکل «اتلک ارا» در پایان خاطرنشان کرد: «در مسیرهای راه‌آهن چین–اروپا–چین 90 درصد کانتینرها توسط شرکت ما حمل می‌شود».